Kuzey kutbunda hakimiyet savaşları

Buz kütleleri Kuzey Buz Denizinde görev yapan ABD Sahil Güvenliğine bağlı buz kesme gemisinin etrafında yüzüyor. 29 Temmuz. (Bonnie Jo Mount/The Washington Post)

Sahil Güvenlik’te görevli Deniz Asteğmen Ryan Carpenter Alaska’dan millerce uzaklıkta açık kırmızı aparatıyla büyük buz kütlelerini parçalayan bu 128 metrelik geminin ön camından kuzeye doğru baktı. 

Bu asteğmenin ABD donanmasında aktif görev yapan iki buz kırıcı gemiden biri olan 16.400 tonluk USCGC Healy’i ikinci sürüşüydü. Safir mavisi sularda seyreden gemiyi hafifçe sola çevirdi ve birkaç saniye sonra, geminin gövdesi saatte 10 mil hızla çatırdayan buz kütlelerinin arasında hareket ediyordu. Geminin gövdesinden gelen ve çaylak denizcileri ilk başlarda ürküten metal sesleri duyuluyordu. 

Rusya, Çin ve ABD'nin rekabeti

Carpenter her geçen gün daha fazla gündem olmaya başlayan, daha önceleri kimselerin uğramadığı bu sularda ABD’nin rekabete –muhtemelen probleme – hazırlanmak için yürürlüğe koyduğu stratejinin bir parçası. Küresel ısınma, Kutup bölgesinde buzun görece olarak azaldığı yeni su yolları açılmasına sebep oldu. Çin ve Rusya’nın bölgede doğal kaynak arama çalışmalarına hız vermesi ABD’yi kaç tane yeni buz kırıcı üretmesi gerektiği, bu gemileri füzelerle donatıp donatmaya gerek olup olmadığı, hala belirsiz ve ölümcül olan bir alanda daha fazla ticari trafiği nasıl kontrol edeceği sorularını sormaya sevk etti. 

Healy’nin rotası harita üzerine işlenirken. (Bonnie Jo Mount/The Washington Post)

Zengin petrol yataklarına sahip

Sahil Güvenlik Komutanı Amiral Paul Zukunft geçtiğimiz günlerde Rusya ve Çin’in Amerika kıtasının yakınlarındaki Kuzey Kutup Denizi sularında şimdiden faaliyet yürütmeye başladığı uyarısında bulundu.  Bu bölge yaklaşık olarak Texas eyaleti büyüklüğünde ve zengin petrol, değerli mineraller ve teknoloji ilerledikçe çıkartılması mümkün olacak diğer doğal kaynak yataklarına sahip. 

Zukunft geçen ay Washington’da yaptığı açıklamada kuzeydeki durumun gelecekte, Çin’in Güney Çin Denizinde komşularının itirazlarına rağmen oluşturduğu yapay adalara askeri ekipman yığması sonucunda ortaya çıkan krize benzer bir hal alabileceğini söyledi. Rusya halihazırda tepki görmesine rağmen Kuzey Kutbu üzerinde hak iddia ediyor ve ülkenin elindeki 25’ten fazla buz kırıcı geminin yanı sıra yeni gemiler de üretiyor. 

Rusya'nın buz kırıcı savaş makineleri

Üretim halindeki yeni nesil Rus buz kırıcıları sadece buzlu suda hareket etmek için değil aynı zamanda bu ortamda savaşmak için de modifiye ediliyor. Geliştirme aşamasındaki 114 metrelik proje 23550 sınıfı gemiler kutup ortamında manevra kabiliyetine ek olarak donanma silahları ve füze taşıma özelliğine de sahip olacak. Kremlin ayrıca, Kutbun kuzeyinde kalan Rusya’nın kuzeydoğu sahillerinde hali hazırda birçok donanma üssünün bulunduğu bölgeye aralarında Wrangel ve Kotelny adalarının ve Cape Schmidt’in de bulunduğu noktalarda eklemeler ve geliştirmeler yapmak niyetinde olduğunu açıkladı. 

Bu arada, Çin de zaten Kutup bölgesinde varlık gösteriyor. Keşif ve araştırma gemilerini kendilerine göre hiçbir ulusun üzerindekiler ve altındaki doğal kaynaklar için egemenlik ilan etmediği bu sularda yüzdürüyor. Deniz Savaşları Üniversitesi’nin yayımladığı araştırmaya göre Çinli askeri yetkililerin Kuzey Kutbu'ndaki hak iddiaları güç kullanımını gerektirebilir. 

Trump: Buz kırıcılara hayranım

Obama hükümeti 2015 yılında ısınan denizler konusunu gündeme alarak ve Rusya’nın niyetleri hakkındaki endişeleri dile getirerek yeni buz kırıcılar üretmeyi önermişti. Ancak konu bugünlerde daha da ilgi çekmeye başladı. Trump küresel ısınmaya inanmamasına rağmen Sahil Güvenlik Akademisinde yapılan bir göreve alma töreninde yaptığı konuşmasında buz kırıcılara hayran kaldığını söyledi ve hükümeti süresinde bu gemilerden “çok sayıda” yapacağı sözünü verdi.

Zukunft, üç yeni orta sınıf ve üç yeni ağır sınıf buz kırıcıdan oluşacak bir filonun eski gemileri emekli edip, bir gemiyi Kuzey Kutup Denizinde bir gemiyi de Antarktik sürekli olarak görevde tutmaya yeterli olacağını söyledi. 

Healy’in göreve başlama yılı 1999 ancak donanmanın diğer buz kırıcısı USCGC Polar Star 40 yaşını da aşmış durumda, Polar Star her sene Antarktika’ya göreve gönderiliyor ancak yedek parça bulabilmek için mürettebat e-Bay’e başvurmaya başladı zira parçalar çok eski ve artık üretilmiyor. 

Yeni buz kırıcıların maliyetleri gelinen noktada bilinmemektedir. Yapılan tahminler 1 gemi için yapılması gereken harcamanın 1 milyar dolar olduğu yönünde zira yeni yapılacak gemilerde geliştirilmiş buz kırıcı aparat ve buzda manevra kabiliyetini artıracak güçlü motorlar kullanılacak. Ancak Zukunft bu miktarın altında bir maliyet olacağını söylüyor. Ulusal Bilim, Mühendislik ve Tıp Akademileri tarafından hazırlanan bir rapor giderlerde tasarruf edilmesi adına tek seferde dört adet yeni ağır sınıf buz kırıcı alımı yapılmasını önerdi ve harekete geçmek için vaktin daraldığını bildirdi. 

ABD yarışta geride kaldı

Raporda “Amerikan ulusu kutup bölgelerindeki çıkarlarını korumak ve liderliğini sürdürmek adına yeterli donanıma sahip değildir. Ülkemiz buz kaplı alanlara olan erişimlerini artırmak üzere harekete geçen diğer Kutup Bölgesi uluslarının gerisinde kalmıştır” denildi. 

Sahil Güvenlik mensubu Brandon Arciello dalış idmanları sırasında kullanılan küçük bir botu bağlamak için bir çapa fırlatırken. (30 Temmuz, Bonnie Jo Mount/The Washington Post)

Washington Post’dan bir muhabir ve fotoğrafçı Healy ile birlikte 28 Temmuz ve 6 Ağustos arasında yolculuk yaptı. Ekip gemiye Alaska’nın Cape Lisburne bölgesinden kalkan Sahil Güvenliğe ait bir helikopterle vardı, yolculuk bittiğinde de Nome limanında küçük bir deniz aracıyla da gemiden ayrıldı. Bu süre zarfında gemi geri dönmeden önce ABD’nin en kuzeyi olan Point Barrow’un en az 230 mil kuzeydoğusunu dolaştı. 

Dönemlik olarak Kuzey Denizinde göreve çıkan Haely bu sene 27 Temmuz günü güvertesindeki 85 mürettebat ve 40 bilim adamı ile birlikte evi olan Seattle limanından yola çıktı. Bu yaz boyunca gemi Kuzey Kutbuna birçok sefer yapacak, bu seferler arasında Seward gibi Alaska’daki liman şehirlerinde uğrayarak malzeme ikmali yapacak ve bilim adamlarını değiştirecek. 

Healy’nin görevleri güvertedeki bilim adamlarının ihtiyaçlarına göre şekillendiriliyor. Bu seferde gemi, Sahil Güvenlik Araştırma ve Geliştirme Merkezi üyelerini, aralarında bir yağ süpürücüsü, bir quadcopter( 4 pervaneli drone) ve 10 fit uzunluğundaki adını ünlü sinema karakteri “Minion’dan” alan sarı bir taşıt, olan insansız deniz aracı sistemlerini buz kütleleri arasında test etmeleri için gerekli yere götürdü. 

Görevdeki Baş sivil bilim adamı Scot Tripp, 2012 yılında görevlere çıkmaya başladığında Alaska’nın kuzey sahillerinde bile Haziran ya da Temmuz aylarına kadar hep buz olduğunu söyledi. Bir yandan acil durum ekipmanlarını hazırlarken Tripp “Durum artık böyle değil” diye de ekledi.

Donanmada görevli Randle Groves (ortada) gemi dışında Sahil Güvenlik ve Donanma ortaklığında yapılan dalış idmanına giderken (30 Temmuz,Bonnie Jo Mount/The Washington Post) 

Sahil Güvenlikte görevli bir dalgıç olan Chuck Ashmore okyanusun buzla kaplı zeminini incelemek üzere dalmadan önce partnerini beklerken (30 Temmuz,Bonnie Jo Mount/The Washington Post)

Washington Post'da yer alan bu haber, Mepa News okurları için tercüme edildi.