Paul Iddon | The New Arab | Tercüme: Mepa News
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 15 Ekim'de Moskova'da Rusya-Suriye ilişkilerinin geleceği açısından son derece önemli bir görüşme gerçekleştirerek Suriye Devlet Başkanı Ahmed Şara ile bir araya geldi.
Her iki liderin açıklamaları, ülkeleri arasında uzun süredir devam eden ikili ilişkilerin bir geleceği olduğunu güçlü bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu gelecek muhtemelen Aralık 2024 öncesi statükodan önemli değişiklikler içerecek olsa da analistler önemli devamlılıklar da bekliyor.
İlk görüşmelerinde Putin, ülkeleri arasındaki tarihi bağları vurgulamaya çalıştı ve bu bağların genişlemesini umduğunu söyledi. Şara ise Suriye'nin “bağımsızlığı, egemenliği ve toprak bütünlüğünün” korunmasını sağlamak için ilişkilerin “doğasını yeniden tanımlayacak” bir “sıfırlamadan” bahsetti.
The New Arab'a (TNA) konuşan Ortadoğu analisti Kyle Orton, “Şara'nın Moskova'da Putin'le görüşmesi, Ruslar için Suriye'de en kötü senaryolardan kaçınıldığını gösteriyor” dedi.
Century International'da çalışan ve İsveç Savunma Araştırma Ajansı'nda kıdemli analist olan Aron Lund da aynı görüşte.
TNA'ya konuşan Lund, “Koşullar göz önüne alındığında ilişkiler iyi gidiyor gibi görünüyor” dedi ve ekledi: “Şara'nın Moskova'ya gidip Putin'in elini sıkması bunun kanıtı.”
Moskova on yıllar önce Soğuk Savaş sırasında Şam ile stratejik bağlar kurmuştu. Suriye, Sovyetler Birliği'ne ve daha sonra Rusya'ya Akdeniz'deki Tartus'ta birkaç limanından birini sağladı.
Moskova on yıllar boyunca Suriye'nin ana silah tedarikçisi oldu. Rusya, diktatör yönetimine karşı halk ve barışçıl bir ayaklanmayı şiddetle bastırarak 500.000'den fazla Suriyelinin ölümüne yol açan bir iç savaşın fitilini ateşleyen Beşar Esed'i diplomatik ve daha sonra da askeri olarak destekledi.
Rusya Eylül 2015'te savaşa askeri olarak müdahale etti ve Suriye'nin batı Lazkiye vilayetindeki Hmeymim Hava Üssü'nden avcı-bombardıman uçaklarını havalandırdı. Bu Rus savaş uçakları, Şara'nın silahlı muhalif grubu Tahriru'ş Şam Heyeti'ni (HTŞ) yıllarca kontrol ettiği ve yönettiği kuzeybatı İdlib vilayeti de dahil olmak üzere yoğun nüfuslu şehir merkezlerini rutin olarak bombaladı.
Esed 2017'de Rusya'ya iki üssü için en az 49 yıllık cömert kira anlaşmaları yaptı. Moskova'nın Suriye'deki geleceği nesiller boyu olmasa da on yıllar boyunca güvende görünüyordu, ta ki HTŞ Aralık 2024'te Şam'ı hızla ele geçirip Esed'i Moskova'da sürgüne zorlayana ve Esed ailesinin 50 yılı aşkın iktidarına son verene kadar.
Rusya'nın Suriye'deki askeri varlığının ve yatırımlarının geleceği korkunç görünüyordu. Moskova, ülkedeki ayrıcalıklı konumunun en azından bir kısmını güvence altına almak umuduyla yeni yönetimle diplomatik ilişki kurmaya çabaladı.
Lund, “Esed'in devrilmesinden bu yana Rusya kartlarını iyi oynadı” diyor ve ekliyor: “Aralık ayında Moskova için işler oldukça riskli görünüyordu ama şimdi Suriyelilerle düzenli olarak görüşüyorlar.”
Lund'a göre Moskova'nın yeni Suriye yönetimiyle sıcak olmasa da iyi bir ilişki kurması muhtemel.
Lund ayrıca Şara ve Putin'in anlaşmazlıklarını gizli tutmaya kararlı görünen “acımasız pragmatistler” olduğunu ifade etti. “İkisi de diğerine güvenmiyor ama gerektiğinde gülümseyip el sıkışıyorlar.”
Şara'nın ziyaretinden kısa bir süre önce Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye yönetiminin üslerin kontrolünün Moskova'da kalmasını istediğini iddia etti. Lavrov ayrıca Rusya'nın bu üsleri Afrika için “insani yardım merkezlerine” dönüştürebileceğini söyledi ve Moskova'nın “bu konuda Suriye'nin çıkarları doğrultusunda hareket edeceğinin” altını çizdi.
"Rusya bir süredir üsleri insani lojistik merkezlerine dönüştürme fikrini ortaya atıyor. Bu fikir açıkça askeri rolün devam etmesini sağlamayı amaçlıyor" diyor Lund ve ekliyor: “İki taraf da bu fikri ciddiye alırsa şaşırırım ama bu siyasi bir değeri olmadığı anlamına gelmez.”
Rusya'nın bu fikri kamuoyu önünde sürekli gündeme getirmesinin bir siyasi hamle olarak yorumlanabileceğini belirten Lund, bunun Suriye'nin henüz bu fikri kabul etmediği anlamına geldiğini söyledi.
"Ne olacağını göreceğiz ama sanırım şu anda işler Ruslar için oldukça iyi görünüyor. Bir üssü ya da her ikisini birden tutabilecekler ama belki daha az müsamahalı düzenlemeler altında."
Ayrıca bir Suriye ordu heyeti Ekim ayı başında Moskova'yı ziyaret etti. Kendilerine insansız hava araçları ve hava savunma sistemleri de dahil olmak üzere ihraç edilebilecek Rus askeri teçhizatları sergilendi.
Mart ayında Rusya'nın Hmeymim'deki savunmasız askeri pozisyonunu ilk elden gözlemleyen Orton, Rusya'nın üsleri elinde tutma koşullarının ve Moskova'nın insani yardım merkezleri olarak “tesisleri yeniden düzenleyerek ince eleyip sık dokuması gerekip gerekmeyeceğinin” belirsizliğini koruduğunu söylüyor.
“Şu anda Rusya'nın Suriye'deki üslerini elinde tutma ihtimali var çünkü Şara, Ruslarla açık bir çatışmaya girmektense en azından resmi olarak onları planın içinde tutmanın daha iyi olacağına karar vermiş gibi görünüyor.”
Ancak iki taraf arasındaki ilişkinin sınırları belirsiz, çünkü iki taraf da ne olacağını henüz bilmiyor gibi görünüyor.
“Moskova'daki görüşme açık düşmanlığın sona erdiğine dair bir işaretti ama aynı zamanda, Suriye savunma heyetinin ziyaretinde olduğu gibi, iki tarafın birbirini anlama sürecinin bir parçası gibi de görünüyor.”
Bu aşamada gerek Şara gerekse Putin, birbirlerinden ihtiyaç duyacakları şeylere sahipler.
Lund, “Putin, iki üs de dahil olmak üzere Suriye'deki varlığını korumak istiyor” diyor ve ekliyor: “Şara ise Rusya'nın BM terörizm yaptırım listesinden çıkarılmasını kabul etmesini, Suriye limanlarına petrol ve buğday göndermeye devam etmesini ve diğer şeylerin yanı sıra eski rejimin sürgündeki üyelerini dizginlemesini istiyor.”
Hem Moskova hem de Şam'ın Rusya'nın Suriye'ye silah sağlamasında çıkarı olabilir. İş bu noktaya gelirse, Suriye'nin İsrail'den gelen askeri baskıları dengelemesine yardımcı olacaktır.
Esed'in devrilmesinden bu yana İsrail, Suriye'nin askeri altyapısını hedef alan yüzlerce hava saldırısı düzenledi ve aynı zamanda Suriye'yi İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nden ayıran BM denetimindeki askerden arındırılmış tampon bölgeyi işgal etti.
Şara ABD'nin desteğini almış olsa da Orton bunun büyük ölçüde Washington'daki mevcut yönetimin Şam'ın yönetimi sağlamlaştırmasını istemesinden kaynaklandığını düşünüyor. ABD, Ağustos 2021'de Afganistan'dan çekilme felaketinin tekrarlanmaması için Suriye'deki askerlerini tamamen çekmeden önce bunun gerçekleşmesi gerektiğini biliyor.
Orton, “ABD'nin desteği keskin bir şekilde zaman sınırlı; mevcut gidişat devam etse bile uzun vadeli pek bir güvenlik yok ve Trump'ın kötü şöhretli değişken doğası bunu daha da az güvenilir kılıyor” dedi ve ekledi:
“BM gibi arenalarda Rus siyasi desteği, İsrail gibi devletlerle tampon olarak Rus diplomasisi, Rusya ile ekonomik düzenlemeler yapabilme ve zamanı geldiğinde Rus silahlarına erişim seçeneğine sahip olmak Şara için oldukça cazip.”
Ancak silah meselesinin “ince bir ip” olduğunu da vurgulamak gerekiyor. Zira Şara Rusya'dan yeni hava savunma sistemleri alırsa ABD yaptırımlarıyla karşılaşabilir ya da İsrail'in daha fazla hava saldırısı düzenlemesine neden olabilir.
Orton, “Rusya için öncelik, Afrika'daki hareket serbestisini güvence altına almak için Suriye'de sahip olduğu askeri varlıkları operasyonel halde tutmak ve bunun ötesinde Suriye içinde yeniden mümkün olduğunca fazla siyasi nüfuz inşa etmektir” dedi.
Orton'a göre, Şara'nın Suriye'sinin Rusya'ya ve Rusya'nın da Şara'nın Suriye'sine yönelik geniş stratejik yaklaşımı oldukça açık olsa da, iki taraf da hedeflerine ulaşmak için akışkan bir durumdaki olaylardan faydalanmaya çalıştıkça, etkileşimin prosedürel olarak tepkisellik ve fırsatçılıkla karakterize edilmesi muhtemel.
Şara'nın ABD ve Avrupa ile de iyi ilişkileri var ama bu durum değişebilir.
Lund, “Şara Amerikalılara da güvenmiyor; seçeneklerini açık tutuyor” dedi ve ekledi: "Dış ilişkileri mümkün olduğunca çeşitlendirmek istediğini ve tüm taraflardaki tüm aktörlerle konuşabilmek istediğini söylüyor. Yaptığı da tam olarak bu."
Rusya uluslararası bir oyuncu ve BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesi olmaya devam ettiğine göre, Suriye Rusya ile ilişkilerini sürdürmekten fayda sağlayabilir.
Lund, “Suriye'nin BM'de kimyasal silahlar, yardım, terörizm, Golan Tepeleri ve diğer konularda pek çok işi var” dedi ve ekledi: “Rusya'nın bu konulardaki pozisyonunu desteklemesine ihtiyacı var, sabote etmesine değil.”
“Dolayısıyla Şara, Rusların kısa bir süre önce kendisini öldürmeye çalıştığı gerçeğini bir kenara bırakarak, Rusya ile iyi bir iş ilişkisi kurmanın kendi ve Suriye'nin çıkarına olduğuna karar verdi.”
Kaynak: Mepa News