ABD Başkanı Donald Trump, İsrail ve İran arasında tırmanan düşmanlıkların ortasında ABD'nin askeri müdahalesine ilişkin seçeneklerini halen değerlendirdiğini açıkladı.
Çarşamba günü Beyaz Saray'da konuşan Trump, “Önümüzdeki hafta büyük gelişmeler olacak” dedi ve İranlı yetkililerin müzakere etmeye istekli olduklarını söyledi. Ancak, kendisine ulaşmalarının ardından onları “konuşmak için çok geç olduğu” konusunda uyardı.
Yetkililer ve uzmanlar ABD'nin 13.000 kilogramlık sığınak delici bombanın, Tahran'ın nükleer programının merkezi olduğuna inanılan ve bir dağın derinliklerine oyulmuş Fordo Yakıt Zenginleştirme Tesisini yok edebilecek tek silah olduğunu öne sürüyorlar.
Bu mühimmata sahip olan tek ülke ABD ve bu bombaları B-2 bombardıman uçaklarıyla hedefe bırakmakta.
ABD İran'a karşı bu bombaları kullanması halinde, Tahran rejimine karşı İsrail'in yanında doğrudan saldırılara katılmış olacak.
Bunker buster bombaları nedir?
“Bunker buster” yeraltının derinliklerinde bulunan ve geleneksel bombaların ulaşamadığı hedefleri yok etmek üzere tasarlanmış bombalar için kullanılan genel bir terimdir.
ABD ordusunun en güçlü sığınak delici bombası GBU-57 Massive Ordnance Penetrator'dır. Yaklaşık 30.000 pound (13.600 kg) ağırlığında olan ve 2.700kg (6,000 pound) savaş başlığı içeren bu hassas güdümlü bomba yüksek mukavemetli çelikten yapılmış olup patlamadan önce yerin 200 feet (61 metre) altına kadar nüfuz edebilecek şekilde üretilmiştir.
ABD'nin hayalet bombardıman uçağı B-2 Spirit şu anda GBU-57'yi taşımak üzere tasarlanmış tek uçak ve bir seferde iki sığınak delici bomba taşıyabilmektedir. ABD Hava Kuvvetleri, birden fazla bombanın aynı uçak ya da birkaç uçak tarafından sırayla atılabileceğini, böylece her bir saldırının daha derine inerek genel etkiyi arttıracağını ifade ediyor.
İsrail de GBU-28 ve BLU-109 gibi ABD yapımı sığınak delicileri kullanıyor ve bunlar genellikle F-15 gibi savaş uçaklarından atılıyor. Ancak bu silahlar çok daha sığ bir nüfuz etkisine sahip ve İran'ın Fordo nükleer tesisi gibi müstahkem mevkilerin derinliklerine ulaşma kapasitesine sahip değiler. İsrail'in 2024 yılında Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'ı Beyrut'taki yeraltı karargahında öldürmek için art arda BLU-109 bombaları kullandığı bildirilmişti.
İran'ın Fordo nükleer tesisi ne kadar derinde?
Tahran'ın yaklaşık 95 kilometre güneybatısında yer alan Fordo Yakıt Zenginleştirme Tesisi, hava saldırıları ve sığınak bombardımanlarından kurtulmak için bir dağın yamacına, bildirildiğine göre yerin 80-90 metre altına inşa edilmiştir.
Fordo tesisinin inşasına 2006 yılında başlandığı ve İran'ın resmi olarak kabul ettiği 2009 yılında faaliyete geçtiği düşünülüyor.
2015 İran nükleer anlaşması kapsamında İran Fordo'daki zenginleştirmeyi durdurmayı ve tesisi bir araştırma merkezine dönüştürmeyi kabul etti. Ancak ABD'nin 2018'de anlaşmadan çekilmesinin ardından İran tesiste uranyum zenginleştirmeye yeniden başladı.
İran nükleer programının sivil amaçlı olduğunda ısrar ediyor.
Fordo'nun İran ve Rusya yapımı karadan havaya füze sistemleri tarafından koruma altında olduğu bildiriliyor, ancak bu savunma sistemleri İsrail'in devam eden saldırılarında hedef alınmış olabilir.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu harekâtı "İran'ın füze ve nükleer kapasitesini ortadan kaldırmaya yönelik bir görev" olarak çerçeveledi ve bunları "varoluşsal bir tehdit" olarak tanımladı. Yetkililer Fordo'un kilit öneme sahip bir hedef olduğunu doğruladı.
İsrail'in ABD Büyükelçisi Yechiel Leiter Fox News'e verdiği bir mülakatta “Tüm bu operasyon ... Fordo'nun ortadan kaldırılmasıyla tamamlanmalıdır” dedi.
Hedefteki diğer nükleer tesisler
İsrail'in İran'ın en büyük nükleer tesisi olan Natanz'daki uranyum zenginleştirme tesisinin yer üstündeki bölümünü imha ettiğine inanılıyor.
Birleşmiş Milletler Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na (IAEA) göre, ortaya çıkan güç kaybı tesisteki yeraltı zenginleştirme salonlarında da hasara yol açmış olabilir.
Potansiyel nükleer ve kimyasal kirlenme
Pazartesi günü, BM nükleer gözlemcisi Rafael Grossi, hasar gören Natanz tesisinden hem radyolojik hem de kimyasal kirlenme olasılığı olduğunu belirtti.
Viyana'daki acil
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı oturumunda konuşan Grossi, her ikisi de İsrail saldırılarında vurulan İran'ın Natanz ve İsfahan nükleer tesislerinin dışındaki radyasyon seviyelerinin normal olduğunu söyledi. Ancak Grossi devam eden askeri gerilimin radyolojik salınım riskini arttırdığı uyarısında bulundu.
Fordo, yaklaşık 1.4 milyon nüfusuyla İran'ın yedinci büyük şehri ve önemli bir dini ve siyasi merkez olan Kum şehrinin yaklaşık 32 kilometre güneyinde yer alıyor.
Kaynak: Mepa News, Al Jazeera