Ahali Mübadelesi sonrası Türkiye'yi terk eden 'son mübadil' öldü

1917 Trabzon doğumlu Chrysaugi Zourelidou, Yunanistan'da 104 yaşında öldü.

1923'te imzalanan Lozan Anlaşması'nın ek sözleşmesi olan ve Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan Ahali Mübadelesi (Değişimi) Anlaşması'yla Türkiye'den Yunanistan'a giden son isimdi.

Bu anlaşmayla Yunanistan'dan Türkiye'ye gelenler arasında yaşayan bir isim olmadığından son mübadil olduğu belirtilen Chrysaugi Zourelidou'un da ölümüyle iki ülkeyi de derinden etkileyen bu önemli tarihi olayı yaşamış kimse kalmamış oldu.

Chrysaugi Zourelidou 6 yaşında ayrıldığı için Trabzon'dan çok az şey hatırladığını, mübadeleyle 1923'te Trabzon'dan ayrılıp Selanik'e bağlı Kalamaria'ya yerleştiklerini belirtmekteydi.

Chrysaugi Zourelidou

“Altı yaşında Trabzon’dan Selanik’in Kalamaria bölgesine mübadil mülteci olarak giden ve yaşayan son mübadil Chrysaugi Zourelidou dün vefat etmiş.

Mübadele'de artık bir devir kapandı.#kaybolantarihinpeşinde pic.twitter.com/xky0TKtld7

— Mehmet Dilbaz (@mehmet_dilbaz) April 13, 2021

Ahali Mübadelesi Anlaşması nedir?

20. yüzyıl başında Osmanlı Devleti'nin Balkanları kaybı ve ardından Anadolu'da gerçekleşen Türkiye-Yunanistan Savaşı'yla Türk ve Rum milletleri arasına derin bir düşmanlık girdiği değerlendirmesi yapılıyordu. Yunanistan'daki Türk, Türkiye'deki Rum (Yunan) azınlığın çoğunluk ile birlikte yaşamasının mümkün olmadığı değerledirmeleri yapılır olmuştu.

1919-1922 Türkiye-Yunanistan Savaşı döneminde Yunanistan'daki Türk azınlık baskı görürken Anadolu Rumları da Türklerin kontrolündeki bölgelerden ayrılmaya başlamış, 1922'de Türk Ordusu'nun İzmir başta olmak üzere Ege Bölgesi'ni geri almasıyla burada yoğun yaşayan Rum nüfus hızla Yunanistan'a kaçmıştı.

1922-1923'te Yunanistan'a yığılan Anadolu Rumları'nın buradaki Müslüman nüfusu evlerinden çıkarmaya başlaması üzerine İsviçre'nin Lozan şehrinde sürmekte olan barış görüşmelerinde bu iki nüfusun değişimi daha önemle işlenmeye başlanmıştı.

1923'te imzalanan Lozan Anlaşması'nın ek sözleşmesi olan Ahali Mübadelesi Anlaşması'na göre Yunanistan'da Batı Trakya istisna edilerek Türk nüfus Türkiye'ye, Türkiye'de de İstanbul'un çoğu semtiyle İmroz (Gökçeada) ve Tenedos (Bozcaada) adaları istisna edilerek Rum (Yunan) nüfus Yunanistan'a gönderilecekti.

Anlaşmada Türk ve Rumun tanımları din üzerinden yapıldığından İç Anadolu'da yaşayan Karamanlis denilen, pek çoğu Rumca bilmeyen Türkçe ana dile sahip Ortodoks Hristiyanlar Yunanistan'a gönderildi. Ancak Trabzon, Bayburt, Gümüşhane, Samsun, Kastamonu, Sinop gibi illerde yaşayan, Rum kökenli oldukları bilinen, kimisi hiç Türkçe bilmeyen Rumca ana dile sahip Müslümanlar Yunanistan'a gönderilmedi.

Yunanistan'dan gelen Müslüman nüfus arasında, özellikle Girit ve Makedonya tarihi coğrafyasının Yunanistan'da kalan Güney Makedonya bölgesinden gelenler arasında, Rumca ana dile sahip olup pek çoğu hiç Türkçe bilmeyenler çokça bulunmaktaydı.

Türkiye'den Rumların / Ortodoks Hristiyanların gönderilmesi 1923 bitmeden tamamlanırken Yunanistan'dan Türklerin / Müslümanların gönderilmesi 1924'e de sarktı. 

Mübadele sürecinde yaklaşık 500 bin Müslüman Yunanistan'dan Türkiye'ye, Türkiye'den yaklaşık 1 milyon 200 bin Ortodoks Hristiyan Yunanistan'a yerleştirildi. Dönemin şartları ve maddi imkansızlıklar nedeniyle pek çok kişi yolculuk esnasında büyük zorluklar çekti, hayatını kaybetti.

Mübadele neticesinde iki ülkede etnik açıdan büyük ölçüde homojenleşmiş oldu. Mübadeleyle Yunanistan'a gelen nüfus ayrılan nüfustan çok daha fazla olduğu için Yunanistan'da mübadele sonrasında ekonomik sorunlar ve konut açığı ortaya çıktı.

Kaynak: Mepa News