Analiz | Yerel seçimler Türkiye'de Erdoğan sonrası dönemi başlattı

Steven A. Cook ve Sinan Ciddi | Foreign Policy | Tercüme: Mepa News

Türk siyaseti yeniden ilginçleşiyor. Yıllardır Türkiye'nin muhalefeti can çekişiyordu. Kemal Kılıçdaroğlu'nun liderliğindeki ana muhalefet partisi Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) seçmenlerin yüzde 25 ila yüzde 30'undan fazlasının ilgisini çekmekte zorlanıyordu.

Sonra aniden, geçen hafta sonu, muhalefetin önü açıldı. Mesele sadece CHP'nin Ankara, İzmir ve İstanbul gibi büyük şehirlerde belediye başkanlıklarını elinde tutması değil, aynı zamanda mevcut İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun 1990'ların ortalarında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın belediye başkanlığı döneminden bu yana en dinamik Türk siyasetçi olarak kendini kabul ettirmiş olması. CHP ve diğer partiler, iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) belediye başkanlarını 15 belediyede daha yenilgiye uğratarak Erdoğan'ın işini daha da zorlaştırdı.

Sadece beş yıl önce AKP'nin turuncusu, Türkiye'nin yerel seçim haritasını doğudan batıya geniş bir kuşakta ve Anadolu'nun ortasında kuzeyden güneye çoğunlukla kesintisiz bir alanda neredeyse tamamen kaplıyordu. Şimdi ise parti, kuzeydoğudan ülkenin orta kesimine kadar uzanan ve CHP kırmızısından oluşan kalın bir duvara çarptığı 15 ilde turuncunun ancak bitişik lekelerini elinde tutuyor.

Ve Erdoğan'ın Kürt siyasetçilerin önünü kesmek için gösterdiği tüm çabalara rağmen, Kürt yanlısı Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi'nin (DEM) moru Anadolu'nun güneydoğu çeyreğine hakim. Faşizme yakın Milliyetçi Hareket Partisi'nin koyu mavisi ise manzarada sekiz farklı leke olarak beliriyor. Her ne kadar fotoğraflar bin kelime anlatsa da, Türkiye'nin seçim haritasının tek bir kelimesi var: Hezimet.

Yine de Pazar günkü oylamanın sonuçları beklenmedikti. AKP güçlü olduğu için değil. Aslında, bir zamanlar Türkiye'nin geleceğine dair etkileyici bir vizyona sahip dinamik bir partiden geriye kalan. O -etkileyici bir vizyona sahip- AKP çoktan gitti. Bunun yerine, Erdoğan ve partisi son yıllarda, muhalefetin rekabet etmesini zorlaştırmak için basını, mahkemeleri ve parlamento prosedürünü kullanan pratik ve kurnaz bir otoriter hale geldiği için galip gelebildi. Ayrıca muhaliflere karşı oldukça fazla gözdağı ve şiddet uyguladı.

İnsanların geçen hafta sonu Erdoğan ve AKP'yi desteklemediklerini göstermek üzere akın akın sandığa gitmesi, Türklerin siyasi metanetinin ve Türkiye'nin demokratik uygulamalarının -ülke gerçek anlamda bir demokrasi olarak nitelendirilmese de- devam eden gücünün bir kanıtıdır.

En azından şimdilik Türk seçmenler, içinde bulunduğumuz çağın, demokratik olmayan liderlerin anti-demokratik gündemleri ilerletmek ve iktidarlarını pekiştirmek için görünüşte demokratik kurumlardan yararlanabildiği bir liberalizm çağı olduğu fikrini pekiştirdi. Erdoğan bu durumun öncülerindendi ancak şimdi siyasi kariyerinin en ciddi meydan okumasıyla karşı karşıya. Uzun yıllardır ilk kez analistler, hiç zorlanmadan AKP sonrası Türkiye'nin neye benzeyebileceğini hayal edebiliyorlar.

Aslında Erdoğan için durum düşünüldüğünden daha kötü. Pazar günkü seçimin çok sayıda kaybedeni olsa da, gerçekten tek bir net kazanan var: İmamoğlu. İmamoğlu, yüzde 39 oy alan AKP'li Murat Kurum'a karşı yüzde 51'lik ezici bir zafer elde etti.

Bu sonuç aslında İmamoğlu ile Kurum arasında bir yarış değil, İmamoğlu ile Erdoğan arasında bir yarıştı. Erdoğan, Kurum'u desteklemek için kabineden 17 bakanı seçim kampanyası için şehirlere göndermek ve kendisi de çok sayıda miting yapmak da dahil olmak üzere her türlü stratejiyi kullandı. Erdoğan yanlısı medya İmamoğlu'nun seçim kampanyasına yer vermemek için elinden geleni yaptı. Ancak bunların hiçbiri, 8 milyondan fazla vatandaşın oy kullandığı bir yarışta iki oydan birini almasını engelleyemedi. İmamoğlu'nun yeniden seçilmesi, Erdoğan'ın kendi seçtiği adaylara karşı girdiği yarışlarda üst üste üçüncü (2019'da iki kez) zaferi anlamına geliyor. Ve bu zaferi, AKP için en endişe verici olanı.

İmamoğlu, Türkiye Cumhurbaşkanı'nın en çok çekindiği siyasi rakip ve şu anda 2028'de yapılması planlanan genel seçimler için Erdoğan'a meydan okuma ihtimali en yüksek isim. İmamoğlu'nun aldığı yüzde 51'lik sonuç, CHP'ye verilen ulusal desteğin çok üzerinde. Mayıs 2023'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde muhalefetin başında bahtsız Kılıçdaroğlu yerine İmamoğlu olsaydı, Türkiye'nin bugün ne kadar farklı görünebileceğini merak etmemek elde değil. Ekrem İmamoğlu'nun geçtiğimiz Pazar günü muhalefeti güçlü bir sonuç elde ettiği için tebrik etmiş olması muhtemeldir. İmamoğlu'nun Kurum'a karşı kazandığı zafer, Erdoğan'a karşı aday olması halinde İmamoğlu'nun cumhurbaşkanlığını kazanacağı tahmin edilen yüzdelik farkla (yüzde 10) hemen hemen aynıydı.

İmamoğlu'nun Erdoğan'la karşı karşıya gelecek bir konumda olup olmayacağı ise açık bir soru olarak duruyor. İmamoğlu, bir savcının 2019 yılında kendisine karşı açtığı anlamsız bir davanın temyiz mahkemesi tarafından onanması halinde siyasetten men edilebilir. Mahkeme alt mahkemenin kararını onarsa, İmamoğlu'nun Erdoğan'a karşı aday olması ya da İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olarak kalması da engellenmiş olacak.

Erdoğan'ın İstanbul ve Ankara'yı muhalefete kaptırdığından beri bu şehirleri geri alma sözü verdiği göz önüne alındığında, başarısız olmuş olması şok edici. Ancak çok da şaşırtıcı değil. AKP, karizmadan yoksun ve seçmen duyarlılığından uzak olduğu düşünülen çok kötü belediye başkan adayları çıkardı. Erdoğan, AKP'nin C takımı kadrosunu telafi etmek için baş kampanyacı rolünü üstlendi ve birçok belediye başkanlığı yarışında adayın arkasındaki aday olmaya çalıştı. Erdoğan'ın retorik becerileri güçlü olabilir, ancak başta yüzde 120'yi aşan enflasyon olmak üzere vatandaşların hissettiği ezici ekonomik koşulları telafi edemedi.

Zorlu ekonomik koşulların ardında, neredeyse 22 yıl sonra Erdoğan ve AKP'nin artık eskidiği görülüyor. Erdoğan'ın Türkiye'nin geleceğine dair olumlu vizyonu çoktan yok oldu. Onun yerini, kalabalıklara AKP'ye oy vermedikleri takdirde yerel yönetim hizmetlerini askıya alacağını haykıran bir dizi tehdit aldı. Kötü adaylar, berbat ekonomi ve Erdoğan'ın agresifliği Pazar günü yerle bir oldu. İmamoğlu sadece İstanbul'da değil, Ankara'da da CHP'li Mansur Yavaş AKP'li rakibini neredeyse 30 puan farkla ezdi geçti ve muhalefet ülke genelinde AKP'nin kalesi olduğu düşünülen yerleri ele geçirdi.

Erdoğan bu vahim tabloyu tersine çevirmek için bir şey yapabilir mi? Pek olası görünmüyor. Darbe girişimi (2016) ve Gezi Parkı protestoları (2013) gibi siyasi krizlerden her zaman toparlanmış olan Erdoğan, siyasi olarak onarılması güç bir şekilde zayıflamış görünüyor. Erdoğan 1 Nisan'ın ilk saatlerinde Ankara'da, İmamoğlu'nun aynı saatlerde İstanbul'da zafer konuşmasını yapmaya başlamasıyla birlikte pek çok televizyon kanalının yayın akışını kaydırdığı bir teşekkür konuşması yaptı.

Erdoğan sönük ve yıpranmış görünürken, İmamoğlu enerji doluydu ve coşkulu bir seçmen kitlesine hitap ediyordu. Yine de Erdoğan yenilgiyi sineye çekmeye hazır değildi. Seçimden sadece birkaç saat sonra, Van'daki belediye başkanlığı yarışını kazanan DEM Partisi'nin adayını engellemeye çalıştı. Yüksek Seçim Kurulu, Erdoğan'ın baskısı karşısında alışılmadık bir dirayet gösterip seçimin haklı galibini tanıyana kadar şiddet olayları patlak verdi.

Erdoğan'ın partisi ülkenin en büyük şehirlerini geri kazanırsa, Türk siyasetinde büyük değişimler yaşanabilir.

Bundan sonrası için Erdoğan'ın önünde çok fazla seçenek yok. İmamoğlu'nu yasaklamak için mahkemeye başvurursa, bu İstanbul'un sınırlarının çok ötesinde büyük bir halk tepkisine neden olabilir.

Benzer şekilde, İmamoğlu'nun görevden alınması, ortaya çıkan CHP ağırlıklı Türkiye seçim haritasını değiştirmez. Doğru, bunlar yerel seçimlerdi ve ulusal bir yarışın belirleyicisi olmak zorunda değiller, ancak Erdoğan şimdi erken bir cumhurbaşkanlığı yarışını riske atmayacaktır.

AKP'yi fabrika ayarlarına döndürmeye çalışmak ve 2002'ye dönmek işe yaramayacaktır. Tüm AKP markası yozlaşma, kibir ve Erdoğan'ın otoriterliği ile zedelenmiş durumda.

Erdoğan'ı asla yok saymayın ama Türkiye yeni bir dönemin eşiğinde gibi görünüyor. Erdoğan koltuğa tutunacaktır ancak geleceğin artık İmamoğlu'nda olduğu çok açık görünüyor.

Foreign Policy için kaleme alınan bu analizde yer alan ifadeler yazarların kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.