Bedelli askerlik konusunda merak edilenler

Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) Grup Başkanvekili Mehmet Muş, içinde bedelli askerlik düzenlemesinin de bulunduğu "torba kanun" teklifini dün Meclis Başkanlığı'na sunduklarını açıkladı.

Türkiye'de birçok seçim dönemi öncesi gündeme gelen ve en son 2014 yılında uygulanan bedelli askerlik için yapılan yeni düzenleme uyarınca 28 gün olarak öngörülen askerlik hizmeti son iki sefere göre farklılık gösteriyor.

2011 ve 2014 yıllarında yapılan uygulamalarda, hizmetten faydalanmak için yapılan ödemeler sonrasında herhangi bir şekilde askerlik hizmeti yapma şartı getirilmiyordu.

Diğer bir deyişle, 2011 yılındaki uygulamada 30 bin, 2014 yılındaki uygulamada ise 18 bin TL ücret ödeyenler aynı gün içinde askerlik şubesinden aldıkları belge ile askerlik yükümlülüklerini tamamlamış sayıldılar.

Bu yılki düzenleme uyarınca 31 Aralık 1993'ten önce doğanlar 15 bin TL karşılığında ve '28 günlük askerlik hizmeti' ile uygulamadan yararlanabilecekler. Ayrıca bedelli askerlikten yararlanmak isteyen kamu ve özel sektör çalışanları ücretsiz izinli sayılacak ve bu süre içinde iş sözleşmeleri feshedilemeyecek.

AKP Grup Başkanvekili Muş, yurt dışında yaşayan vatandaşların da 2 bin euro karşılığında hizmetten yararlanabileceğini belirtirken, 28 günlük temel askerlik hizmeti şartını da "uzaktan eğitim" ile yerine getirmiş sayılacaklarını kaydetti.

Muş, bu yılki düzenleme ile sağlanacak gelirin Hazine ve Maliye Bakanlığı'na aktarılacağını söyledi ve "Bu gelir, savunma sanayi ve silahlı kuvvetlerinin ihtiyaçları kapsamında, Cumhurbaşkanı'nın belirleyeceği istihkaklara göre dağılım söz konusu olacaktır" ifadesini kullandı.

Geçmişteki örnekler

Türkiye'de bedelli askerlik uygulaması son 35 yılda beş kere yürürlüğe kondu. 1987 ve 1992 yıllarındaki uygulamalar kapsamında sırasıyla 18 bin 433 ve 35 bin 111 kişi bu olanaktan faydalandı.

Üçüncüsü 1999 yılında kanunlaşan uygulama, aynı yıl 17 Ağustos'ta yaşanan ve resmi sayılara göre 18 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği, milyarlarca dolarlık maddi hasarın yaşandığı Marmara Depremi sonrası yürürlüğe kondu.

Deprem sonrası yeniden yapılandırma çalışmaları için devlet bütçesine ek kaynak yaratmak ve deprem mağdurlarının askerlik koşullarını kolaylaştırmak amacıyla yapılan düzenlemeden 72 bin 290 kişi yararlandı.

O yıllki uygulamanın yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla 27 yaşının üstü ve 40 yaş altı kişiler 15 bin Alman Markı (4 bin 500 TL), 40 yaşın üstündekiler ise 20 bin Alman Markı ücret ödemişti.

Daha sonra 2011 ve 2014 yıllarında yapılan düzenlemelerden sırasıyla 69 bin 73 ve 203 bin 824 kişi faydalandı.

Dövizle askerlik

Yurt dışında yaşayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ise "dövizle askerlik hizmetine tâbi erler" (DAHTE) olarak bilinen hizmetten faydalanabiliyor.

Buna göre yurt dışında en az 1.095 gün çalışma şartı aranmakla birlikte, talep edilen ücret yıldan yıla değişiklik gösteriyor. 2018 yılı itibarıyla bu uygulamadan faydalanmak isteyen ve yurt dışında belirtilen süreyi geçiren yükümlüler bin euro karşılığında dövizle askerlik yapabiliyor.

Bu bedel 27 Ocak 2016 yılında çıkarılan kanuna kadar 6 bin euro olarak belirlenmişti.

"Birikmiş 5 buçuk milyon vatandaş"

Eski Başbakan Binali Yıldırım, Haziran ayında verdiği bir mülakatta Türkiye'de askerlik durumuna ilişkin bir takım istatistikler paylaşmıştı.

Buna göre Türkiye'de askerlik çağı gelmiş 585 bin 210, yoklama kaçağı 570 bin 422, bakaya durumuna düşmüş 56 bin 947 ve firari 5 bin 772 kişi bulunuyor.

Askerliğini eğitim dışındaki nedenlerle ertelemiş 2 milyon 930 bin 279, öğrencilik nedeniyle ise ertelemiş 1 milyon 885 bin 438 kişi bulunuyor.

Aynı istatistiklere göre şu anda silah altında bulunan er sayısı 360 bin 869, 2019'da silah altına alınması planlanan kişi sayısı da 345 bin 933. Askerlikle ilişkisi devam eden 5 milyon 448 bin 858 kişi olduğunu kaydeden Yıldırım, bunun askerlikle ilişiği olan vatandaşlara yaklaşık 16 yıl boyunca bir çeşit engel yaratacağını belirtmişti.

Bu doğrultuda Eski Başbakan ihtiyacın yaklaşık 350 bin, birikmiş sayının da 5 buçuk milyon olduğuna dikkat çekip, o dönem için "bedelli gündemde yok, hassasiyetler var" ifadesini kullanmıştı.

24 Haziran seçimleri sonrası harekete geçen yeni hükümet ise bedelli askerliği ivedilikle gündeme alıp yasa teklifini böylelikle Meclis'e sunmuş oldu.

"28 gün askeri değil teorik eğitim"

AK Parti Grup Başkanı Naci Bostancı ise yaptığı açıklamada, bu bedelli askerliğin öncekilerden farkının 28 gün askerlik eğitimi alacak olmaları olduğunu belirterek "28 günlük eğitim sürecinde; askeri değil, teorik eğitim konusunda yetkin hocalar dersler verecek" dedi.

Bostancı konuyla ilgili olarak, "Bu eğitimi askeri eğitim olarak değil, daha çok teorik eğitim olarak görmek gerekir. Çünkü, askeriyeyi, askerlikten uzak bir şekilde sadece para verilerek geçilen bir aşama olarak görmüyoruz." ifadelerini kullandı.