Dünden bugüne İstanbul Yeni Havalimanı'nın tüm detayları

Şu ana kadar 7 milyar euronun üzerinde bir yatırımın yapıldığının açıklandığı İstanbul Yeni Havalimanı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılacağı törenle Pazartesi günü açılıyor. Aynı gün yeni havalimanının adı da açıklanmış olacak.

Yeni havalimanı fikrinin ortaya çıkışı 2005

Açılışı cumhuriyetin kuruluşunun 95'inci yıldönümü olan 29 Ekim 2018 tarihinde yapılacak olan üçüncü havalimanı fikrinin ortaya atılmasının tarihi 2005 yılına kadar uzanıyor.

Söz konusu fikri, Erdoğan henüz başbakan olduğu dönemde İstanbul'daki iki havalimanının yeterli olmadığı ve Avrupa yakasına üçüncüsünün inşa edileceği sözleriyle ortaya attı. Projenin hayata geçirilme süreci ise 2011 yılında Erdoğan'ın başbakanlığı döneminde "Vizyon 2023" hedeflerini açıklamasıyla birlikte hızlandı.

25 yıl boyunca "mal sahibi" konumundaki Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) senelik 1.04 milyar euro gibi bir kira bedeli ödeyecek.

17 firmanın şartname aldığı ancak dört grubun teklif verdiği ihaleyi kazanan Cengiz-Kolin-Limak-MAPA-Kalyon Ortak Girişim Grubu'nu oluşturan şirketler, kamuoyunda yakından biliniyor. Daha önce enerji dağıtım ve metro hattı gibi büyük altyapı ihalelerini alan bu şirketlerin adı 17 Aralık 2013'te yolsuzluk iddialarıyla ilgili başlatılan operasyonlarda da geçmişti.

Yatırımın üçte biri arazi için harcandı

Yeni havalimanının İstanbul'un Avrupa yakasının kuzeyinde yer alan Yeniköy, Akpınar ve Tayakadın köyleri arasında inşa edileceğinin açıklanmasıyla birlikte zeminle ilgili bazı tartışmalar yaşandı.

İhale sürecinde oldukça engebeli olan bu bölgenin düzleştirilmesi ve düz bir alan olarak deniz seviyesinden 105 metre yüksekliğe çıkarılması sürecinin projenin en maliyetli ve sıkıntılı bölümünü oluşturacağı belirtiliyordu.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İstanbul İl Koordinasyon Kurulu'nun Aralık 2014 tarihli teknik raporunda, yaklaşık 7,65 kilometrekarelik alanın yüzde 80'lik bir bölümünü orman ve yüzde 15'lik bir kısmını da maden ile diğer kullanım alanları oluşturduğu belirtildi. Kalan bölümlerin ise göl, mera, tarımsal alan ve fundalık olduğu ifade edildi.

Aynı raporda, TMMOB bünyesindeki Jeoloji Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi'nin yaptığı araştırmaların bölgenin "havaalanı yapılması için uygun olmadığı" sonucuna ulaştığı vurgulandı. Bunun gerekçeleri arasında topografik engellerin giderilmesi için aşırı miktarda kazı ve dolgunun gerekmesi, bölgedeki suni göllerin tabanındaki suya doygun sedimentlerin varlığı, sıvılaşma riskleri ve rehabilite edilmemiş kömür ve kil sahalarının bulunması sıralandı.

Projenin finansmanı yerli bankalardan, garantisi DHMİ'den

İlk fazın finansmanı için Ekim 2015'te üçü kamu, üçü özel olmak üzere altı yerel bankanın verdiği 4,5 milyar euroluk paket tamamlandı. Birinci faz için konsorsiyumun da 1,5 milyar euroluk özkaynak koyacağı açıklandı. Buna göre, ilk fazda toplam 6 milyar euroluk bir harcama yapılacağı hesaplanıyordu. Ancak, bu yıl içerisinde projeyi gerçekleştiren İGA, ilk finansman paketini veren altı bankadan 1 milyar euroluk ek kredi sağladı.

İstanbul Yeni Havalimanı'nı inşa eden ve 25 yıl boyunca işletecek olan İstanbul Grand Airport'un (İGA) CEO'su Kadri Samsunlu, projenin kalanının hazırlanan bütçe içerisinde bitirilmesinin planlandığını ve diğer fazlarla ilgili finansman konusunda bir sorun öngörmediğini söyledi.

DHMİ yolcu gelir garantisi verirken, sözleşmenin iptal olması veya beklenmedik bir durumun ortaya çıkması halinde borcu da üstlenmiş olacak.

DHMİ'den yolcu garantisi

Projeye göre, havalimanının kapasitesinin kademeli olarak artırılması öngörülüyor. 2021 sonunda tamamlanması beklenen birinci faz sona erdiğinde havalimanının kapasitesi de 90 milyona ulaşacak.

Havalimanının yolcu kapasitesi ve kullanan yolcu sayısı, proje için DHMİ tarafından verilen garantiler açısından da önem taşıyor. DHMİ, bu proje için hem finansman hem de yolcu gelir garantisi verdi.

İhale şartnamesine göre, DHMİ tarafından verilen yolcu gelir garantisi 12 yıl için toplamda 6,3 milyar euroya ulaşıyor. Projenin tamamlanma fazlarına göre de verilen garanti miktarı artış gösteriyor.

Gelir garantiyi aşarsa İGA devlet ödeme yapacak

Şartnameye göre, yıllık bazda tahsil edilen yolcu hizmet bedelinin garanti bedelinin altında kalması durumunda DHMİ'nin aradaki farkı İGA'ya ödemesi öngörülüyor. Tahsil edilen hizmet bedelinin, garanti bedelinin üzerine çıkması halinde ise aradaki farkı bu kez İGA devlete ödüyor.

İstanbul Yeni Havalimanı'nın içinde terminal, pist ve bunlarla bağlantılı otopark gibi havacılık için gerekli tesislerin yanı sıra Airport City adı verilen bir bölümün de yer alması planlanıyor. İGA'nın web sitesinde yer alan bilgiye göre, bu bölümde "oteller, ofisler, alışveriş merkezi ve sosyal yaşam alanları, hastaneler, camiler, okullar ve fuar alanlarının" yer alması öngörülüyor.

Burası da tamamlandığında buradaki dükkan, işyeri ve otel gibi tesisleri kiralama ve kira gelirini alma hakkı da İGA'da olacak.