Esed'in devrilmesinden bu yana geçen bir yılda kaç Suriyeli evine döndü?

54 yıl süren Esed hanedanının muhaliflerin operasyonuyla devrilmesinin üzerinden tam bir yıl geçti.

Suriye'de 14 yıl süren savaş dünyanın en büyük göç krizlerinden birine yol açmış, nüfusun yaklaşık üçte birini oluşturan 6,8 milyon Suriyeli, savaşın zirve yaptığı dönemlerde ülkeden kaçarak bulabildikleri her yere sığınmıştı.

Bu mültecilerin yarısından fazlası, yaklaşık 3,74 milyonu komşu Türkiye'ye yerleşirken, 840.000'i Lübnan'a ve 672.000'i Ürdün'e sığındı.

Şimdi, Suriye yeni bir döneme girerken, milyonlarca mülteci ve diaspora üyesi evlerine dönme ve hayatlarını yeniden inşa etme kararını değerlendiriyor.

'Aidiyet duygusu'

Şamlı 41 yaşındaki yönetim uzmanı Halid el Şatta, Eylül 2012'de ülkeden kaçtıktan sonra Suriye'ye dönmeye karar verdi.

El Şatta, eşi ve bir yaşındaki oğluyla birlikte önce arabayla Ürdün'e kaçtı, ardından da geçici evleri olan Türkiye'ye uçtu.

El Şatta, Esed'in düşüşünü takip eden beklentiyi hatırlıyor. Olayın gerçekleştiği gece herkesin haberleri takip etmek için uyumadığını söylüyor.

Al Jazeera'ye “Suriye özgürleştiği anda kararımızı verdik” dedi ve ekledi: “Ailem ve ben Suriye'ye dönmemiz ve geleceğinin bir parçası olmamız gerektiği sonucuna vardık”

El Şatta 13 yıl sonra ilk kez Suriye'ye döndüğünü ve “Suriye'den daha önce hiç ayrılmamışım gibi, bu ülkeye, bu ulusa, bu topraklara ait olma hissi” duyduğunu anlatıyor.

Yurtdışından kaç Suriyeli geri döndü?

El Şatta ve ailesi, Uluslararası Göç Örgütü (IOM) tarafından belgelenen ve geçtiğimiz yıl içinde başka ülkelerden Suriye'ye dönen 782.000'den fazla Suriyeli arasında yer alıyor.

Yurtdışından gelenlerin 170.000'i Halep'e, 134.000'i Humus'a ve 124.000'i Şam kırsalına geri döndü.

Şam'a döndüğünden beri El Şatta enerji çözümlerine odaklanan kendi işini kurdu. Ancak geri dönenlerin çoğunun uygun maaşlı iş bulmakta zorlandığını söylüyor.

“Suriye, ortalama maaşlara kıyasla [yaşamak için] ucuz değil; iş fırsatları var, ancak maaşlar zorlayıcı” diyor.

Suriye'nin şu anda 26,9 milyon olan nüfusu için yaşam kalitesinin nasıl büyük farklılıklar gösterdiğini açıklıyor. “Bazı aileler ayda 150 ila 200 dolarla geçinirken, bazıları 1.500 ila 2.000 dolarla yaşıyor ve bazıları daha da fazla kazanıyor” diye açıklıyor.

Gelirlerdeki artışa rağmen, sınırlı iş olanakları ve yüksek yaşam maliyetleri uzun vadeli yeniden yerleşimi baltalamaya devam ediyor. Barınma pek çok kişi için karşılanamaz durumda ve geri dönenler hasarlı evlerde ya da pahalı kiralık dairelerde kalıyor.

IOM'ye göre, Suriyelilerin yüzde 69'u hala kendi mülküne sahipken, yüzde 19'u kirada oturuyor, yüzde 11'i ücretsiz misafir ediliyor ve yüzde 1'i de gecekondu tipi yerlerde yaşıyor.

AB'nin yeni sığınma kuralları

Esed'in devrilmesini izleyen günlerde aralarında Avusturya, Belçika, Danimarka, Almanya, Yunanistan, İtalya, İsveç ve Birleşik Krallık'ın da bulunduğu çok sayıda Avrupa ülkesi Suriyelilerin sığınma başvurularını durdurma planlarını açıkladı.

Durdurma kararı hem yeni başvurulara hem de hâlihazırda işlemde olan başvurulara uygulanarak birçok Suriyeliyi kabul edilip edilmeyecekleri, reddedilecekleri ya da sınır dışı edilip edilmeyecekleri konusunda belirsizlik içinde bıraktı.

2025 yılı ortası itibariyle, AB+ (Avrupa Birliği ülkeleri artı Norveç ve İsviçre) genelinde toplam sığınma başvuruları 2024 yılının ilk yarısına kıyasla yüzde 23 oranında düştü.

Bu düşüşün başlıca nedeni Suriyeli başvurularındaki keskin düşüştür. Suriyeliler 2025'in ilk yarısında yaklaşık 25.000 başvuruda bulunarak bir yıl öncesine göre üçte iki oranında azalma kaydetti.

On yılı aşkın bir süredir ilk defa Suriyeliler Avrupa'da sığınma arayan en büyük grup olmaktan çıktı.

AB, 3 Aralık'ta Suriyeli sığınma başvuru sahiplerine yönelik güncellenmiş bir kılavuz yayınlayarak, Esed karşıtlarının ve askerlik hizmetinden kaçanların “artık zulüm riski altında olmadığını” söyledi.

Avrupa İltica Ajansı'na göre 2012 ile Haziran 2025 arasında AB+ ülkeleri yaklaşık 705,000 Suriyeli başvuru sahibine mülteci statüsü verdi.

Yıkılan ve yok edilen evlere geri dönüyorlar

Yurtdışından dönen 782.000 Suriyeliye ek olarak, IOM geçtiğimiz yıl içinde ülke içinde yerinden edilmiş yaklaşık 1,8 milyon Suriyelinin de bölgelerine döndüğünü belgeledi.

Böylece geçtiğimiz yıl evlerine dönen toplam Suriyeli mülteci ve yerinden edilmiş kişi sayısı 2,6 milyona ulaştı. Ülke içinde yerinden edilenlerin 471.000'i Halep'e, yaklaşık 460.000'i İdlib'e ve 314.000'i Hama'ya geri döndü.

İdlib'in güneyindeki Maret Numan'dan 42 yaşındaki Talal Nadir el Abdo, ailesiyle birlikte yaşadığı çadırdan evine dönen ülke içinde yerinden edilmiş Suriyelilerden biri.

Al Jazeera'ye konuşan El Abdo, “[Beşar Esed'in] vahşetinin kurbanlarından biriydim” dedi.

Ailesi önce Maret Numan'dan Eriha'ya, oradan İdlib'e ve son olarak da Suriye'nin kuzeyindeki Kefr Calis ve Harbanuş sınır kamplarına olmak üzere birçok kez ülke içinde yerinden edilmiş.

"Rejim düştüğünde, rahatlamanın geldiğini, bombardımanın sona erdiğini ve yıkılmış ve yerle bir edilmiş olsalar da evlerimize dönme zamanının yaklaştığını biliyordum. Geri dönecek ve onları yeniden inşa edecektik" diye ekledi El Abdo.

El Abdo savaş boyunca eşi, üç oğlu, kızı ve yaşlı annesiyle birlikte Suriye'nin kuzeybatısında kaldığını ifade ederken, “Allah'ın bir gün bize yardım edeceğine ve evimize döneceğimize dair büyük bir inancımız vardı” diyor.

IOM'ye göre, pek çok kişi evlerine dönmüş olsa da, halen altı milyondan fazla Suriyeli ülke içinde yerinden edilmiş durumda.

Bunların en büyük kısmı Şam kırsalında (1.99 milyon) yaşarken, onu Halep (1.33 milyon) ve İdlib (993.000) takip ediyor.

Kaynak: Mepa News, AJLabs