İran'ın Azerbaycan rahatsızlığının sebebi 'Zengezur Koridoru' mu?

İran ile Azerbaycan arasında son süreçte artan geirlimin sebebinin Zengezur Koridoru olduğu öne sürülüyor.

Bu yöndeki düşünceler özellikle dün İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan'ın yaptığı açıklamaların ardından artmaya başladı.

"Sınır değişikliğini kabul etmeyiz"

İran Dışişleri Bakanı, bölgede Azerbaycan ile yaşanan gerilime ilişkin bazı açıklamalarda bulundu. El Cezire'nin aktardığına göre açıklamalardan öne çıkanlar şu şekildeydi:

"- Azerbaycan'a herhangi bir jeopolitik değişikliği yahut uluslararası sınırların değiştirilmesini kabul etmeyeceğimizi bildirdik

- Sınırlarımızın yakınında Siyonist varlığın bulunmasını kabul etmeyeceğiz

- Azerbaycan topraklarının, İsrail'in bölgenin güvenliğini bozmaya yönelik hamleleri için bir alana dönüşmemesi için çalışacağız."

Zengezur Koridoru rahatsızlığı

Tahran yönetimine yakın kaynaklar, İran'ın bölgedeki faaliyetlerini artırmasını, Azerbaycan'ın Zengezur Koridoru konusundaki ısrarına ve son dönemde bu doğrultudaki açıklamalarına bağlıyor.

İran yönetiminin, Zengezur Koridoru'nun açılmasını istemediği vurgulanıyor. Bu koridor açılırsa İran'ın Ermenistan ile kara bağlantısı sona erecek ve Türkiye ile Azerbaycan toprakları arasında fiilen bağlantı kurulacak.

Böylece İran, Kafkaslar ve ötesine kara erişimini kaybederken, bölgede Türkiye ve Azerbaycan stratejik bir üstünlük elde etmiş olacak.

İran Dışişleri Bakanı'nın “jeopolitik değişiklik ve sınır değişikliği” ifadeleriyle bunu kast ettiği tahmin ediliyor.

Geçtiğimiz yıl Azerbaycan, Dağlık Karabağ savaşında Ermenistan'ı mağlup etmiş, taraflar arasında varılan ateşkes anlaşmasında, Zengezur Koridoru'nun açılması kararlaştırılmıştı. Ermenistan daha sonra bu kararı uygulanmayacaklarını açıklamıştı. Bölgede son aylarda bu sebeple siyasi ve askeri gerilim tırmanıyor.

İran, bu doğrultuda Azerbaycan sınır hattında "Hayberin Fatihleri" ismiyle bir askeri tatbikat düzenlemeye başlamıştı.

Ermenistan "vermeyiz" dedi

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan ile Azerbaycan arasında Ermenistan toprakları üzerinden geçecek Zengezur Koridoru'na izin vermeyeceklerini açıklamıştı.

Kasım 2020'de Dağlık Karabağ'daki bitiren ateşkes anlaşmasına göre Dağlık Karabağ'ın merkezi Hankendi (Stepanakert) ile Ermenistan arasında Laçin Koridoru açıldığı gibi kara bağlantısı bulunmayan Azerbaycan ve Nahçıvan arasında da Ermenistan'ın Zengezur (Syunik) bölgesinden koridor açılması kararlaştırılmıştı.

Fakat Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Eylül ayı ortasında yaptığı açıklamada, Ermenistan üzerinden Azerbaycan'a böyle bir koridor verilmesinin Ermenistan'ın egemenliğine aykırı olacağını belirterek bu koridorun oluşmasına izin vermeyeceklerini açıkladı.

"Gerekirse savaşla alırız"

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise, Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında ve Ermenistan sınırları içerisinde bulunan Batı Zengezur'un tarihi olarak Azeri toprağı olduğunu belirtti.

Aliyev, Temmuz ayında yaptığı açıklamada, Azerbaycan ve Ermenistan'ın kalıcı bir barış için sınırlarını yeniden çizmek zorunda olduğunu, "Azerbaycan'dan koparılan" Batı Zengezur'un Azerbaycan'a iadesinin gerektiğini belirtti. Aliyev Batı Zengezur'u gerekirse savaşla almaya niyetli olduklarını ifade etti.

Batı Zengezur neresi?

Azerilerin Batı Zengezur olarak isimlendirdiği Ermenistan'ın Syunik ili, Ermenistan'ı İran'a bağlayan, Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni birbirinden ayıran stratejik bir bölgedir.

Kapan merkezli Syunik ili 4506 kilometrekare büyüklüğünde olup 2011'deki nüfus sayımına göre 141.771 nüfusa sahiptir. Geçmişte bölgede Azeri ve Ermeniler beraber yaşarken, bölge halkı bugün tamamen Ermenilerden oluşmaktadır.

Ermenistan ve Syunik İli (Batı Zengezur)

Dağlık Karabağ'dan farklı olarak Batı Zengezur BM'nin tanıdığı Ermenistan sınırlarının içerisinde bulunduğundan Azerbaycan'ın bölgeyi almak için savaşa girmesi durumunda büyük bir uluslararası tepkiyle karşılaşacağı, en başta Rusya'nın böyle bir savaşa müdahil olacağı tahmin ediliyordu.

İran da son süreçteki hamleleriyle bu yöndeki düşüncesini belli etmiş oldu.

12 Mayıs 2021'den bu yana Syunik (Batı Zengezur)-Azerbaycan sınırında iki ülke gerginlik yaşıyor ve sınır çatışmaları patlak veriyor. Azerbaycan askerlerinin sınırdan birkaç kilometre içeri girdiği iddia ediliyor.

Sovyetler Birliği'nin kurulumu sürecinde Azerilerin ve Ermenilerin hak iddia ettiği Batı Zengezur Ermenistan'a bırakılmıştı. Sovyetler Birliği'nin böylece sadece Azerbaycan ve Nahçıvan'ı değil, Azerbaycan ve Türkiye'yi de birbirinden ayırmayı hedeflediği iddia edilmişti. 

Ermenistan Batı Zengezur'u Azerbaycan'a vermeyi kabul etmesi beklenmiyor. Batı Zengezur'un Azerbaycan'a geçmesi durumunda Türkiye-Azerbaycan karayolu kesintisiz olarak açılıyor ve Ermenistan İran ile ulaşımını kaybediyor.

Kaynak: Mepa News