İsrail'in Gazze'deki soykırımı BRICS içerisindeki ayrışmayı ortaya çıkardı

Azad Essa | Middle East Eye | Tercüme: Mepa News

BRICS gelecek hafta Rio de Janeiro'da yapılacak yıllık zirvesine hazırlanırken, uzmanlar ve akademisyenler, grubun İsrail'in Gazze'ye yönelik savaşına karşı harekete geçme konusundaki isteksizliğinin, Küresel Güney'i temsil ettiği iddia edilen bir kurum olarak güvenilirliğinde büyük bir boşluğa yol açtığını söyledi.

Akademisyenler, BRICS'in, İsrail'in BRICS üyesi İran'a saldırısı da dahil olmak üzere, Ortadoğu'da çok sayıda savaş ve tırmanan bir krizi içeren tehlikeli bir küresel iklimi ele almada cesur bir duruş sergilemedeki ve fikir birliği oluşturmadaki başarısızlığının, gruplaşmanın sınırlarını ve ABD liderliğindeki dünya düzenine ciddi bir meydan okuma oluşturmadaki yapısal yetersizliğini gösterdiğini belirtti.

2009'daki kuruluşundan bu yana BRICS, ekonomik iş birliğini pekiştirmenin yanı sıra uluslararası sistemi gelişmekte olan ekonomilerin çıkarlarına daha iyi hizmet edecek şekilde reforme etme girişimi olarak lanse edildi. Son on yılda daha da derinleştiği görülen iç çelişkiler ve rekabet halindeki üye çıkarları nedeniyle grubun başarısı en iyi ihtimalle "derme çatma" oldu.

Önümüzdeki hafta Rio'da 6 Temmuz'da başlayacak olan zirve şimdiden sulandırılmış durumda. Vladimir Putin ve Xi Jinping'in, bloğun hem etkinliğini hem de siyasi duruşunu çevreleyen kararsızlığı mükemmel bir şekilde özetleyen nedenlerle etkinliğe katılmamaları bekleniyor.

Brezilya'nın Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne üye olması ve Putin'i tutuklamak zorunda kalacak olması üzerine Rus lider, etkinliği her iki ülkenin de kaçınmayı tercih edeceği diplomatik bir baş ağrısına dönüştürmektense zirveye internet üzerinden katılmaya karar verdi.A ynı şekilde Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin de Brezilya'ya resmi bir ziyaret için davet edilmesiyle birlikte, Hindistan başbakanının BRICS zirvesinde serenat yapmasının Çin liderini toplantının önemini azaltmaya ittiği ve onun yerine başbakanını gönderdiği bildirildi.S onuç olarak zirveden pek bir şey çıkması beklenmiyor.

Pretoria'daki Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı olan Priyal Singh Middle East Eye'a verdiği demeçte, "Benim hissim bu zirvenin, günün önemli jeopolitik meselelerine odaklanan sonuç belgelerinde önemli bir değerlendirme ya da hedefe yönelik bir dil olmaksızın, tabiri caizse, işleri yolunda tutmaya odaklanacağı yönünde," dedi.

Washington merkezli Asya Toplumu Politika Enstitüsü Güney Asya Girişimleri Direktörü Farwa Aamer gibi diğer gözlemciler de Xi Jinping'in etkinlikten çekilme kararını Pekin ve Delhi'nin yüz yüze konuşması için önemli ve kaçırılmış bir fırsat olarak nitelendirdi.

Xi Jinping ve Putin'in yokluğu aynı zamanda Modi'nin zirvede en çok öne çıkan lider olacağı anlamına geliyor ki bu da kendi zorluklarını beraberinde getiriyor.

BRICS ABD sonrası küresel düzene hazırlanıyor

Hindistan ve BRICS

BRICS'in çekirdek üyelerinden biri olan Hindistan, grubun gelişiminde temel bir rol oyndı.

Ayrıca Bağlantısızlar Hareketi'ndeki ve şimdi de BRICS'teki on yıllık konumunu ve büyüyen ekonomisi aracılığıyla Batılı güçlere yakınlığını kullanarak Küresel Güney'in lideri ve Batı'nın muhatabı olma iddiasını ortaya koydu.

Ancak Modi döneminde Hindistan giderek ABD'ye daha da yakınlaştı ve gözlemciler Hindistan'ın BRICS'i jeopolitik bir projeden ziyade ekonomik bir proje olarak gördüğünü belirtiyor.

Delhi'nin ayrıca Çin'in halihazırda kendi etki alanında bulunan yeni üyeler üzerindeki etkisini durdurmak ve dolayısıyla Batı hegemonyasına karşı koymaya yönelik bir grup olarak yorumlanan BRICS'in genişlemesini yavaşlatmak konusunda ısrarcı olduğu görülüyor.

BRICS'in ABD dolarının yerini almak üzere kendi para birimini piyasaya sürmesi konusunda önemli konuşmalar yapılsa da Hindistan, BRICS üyeleri arasında kendi ulusal para birimleri üzerinden ticareti savunmak yerine, böyle bir şeye ilgi duymadığını gösterdi.

Ancak İsrail'in Gazze'ye açtığı savaş ve grubun Küresel Güney'e liderlik etme konusundaki yetersizliği, grubun zayıflığını gözler önüne serdi.

Pretoria Üniversitesi Afrika Asya Çalışmaları Merkezi'nde araştırma görevlisi olan Somdeep Sen MEE'ye yaptığı açıklamada, "Eğer BRICS'in amacı alternatif bir siyasi ve ekonomik güç merkezi yaratmak olarak görülüyorsa, Gazze örgüt içinde derin bir bölünme olduğunu ortaya koymuştur" dedi.

Güney Afrika'nın Uluslararası Adalet Divanı'nda soykırım davası açmasına ve BRICS'in grup olarak bu davayı desteklemesine karşın, diğer üye ülkelerden sadece Brezilya ve Mısır imza attı.

Yelpazenin diğer ucunda ise Delhi, Hamas'ın İsrail'e yönelik saldırılarının ardından 7 Ekim 2023'ten bu yana İsrail'in en büyük savunucularından biri olarak öne çıktı.

Hindistan ayrıca Gazze'ye yönelik savaşı için İsrail'e savaş drone'ları ve yapay zeka silahları da dahil olmak üzere silahlar yolladı. Filistinli işçilerin yerine inşaat işçileri gönderdi ve İsrail'e yönelik silah ambargosunu onaylamayı reddetti.

Delhi'nin rolü bazı gözlemcilerin Washington'a BRICS'i bir düşman yerine bir ortak olarak görmesini tavsiye etmesine bile yol açtı.

Görüş | BRICS abartılıyor mu?

Quincy Enstitüsü'nden Sarang Shidor bu hafta yaptığı açıklamada "BRICS, ABD'nin rakipleri Rusya ve Çin'i içeriyor olsa da, Moskova ve Pekin'den farklı çıkarları olan Brezilya, Hindistan, Endonezya ve BAE gibi Washington'un ortak ülkelerini de üyeleri arasında sayıyor" dedi.

Shidor, BRICS'in aslında Çin ve Rusya'yı "ılımlılaştırmaya" yardımcı olabileceğini de sözlerine ekledi.

Ancak Johannesburg Üniversitesi'nden Patrick Bond, ABD'ye aslında kabul etmek istediklerinden daha yakın olanların sadece birkaç ülke olmadığını söylüyor.

MEE'ye verdiği demeçte, BRICS'i Batı hegemonyasına karşı ciddi bir muhalefet oluşturuyormuş gibi gösterme çabalarının, İran dışında tüm BRICS ülkelerinin İsrail'in askeri-endüstriyel kompleksinden ekonomik olarak yararlandığı gerçeğini göz ardı ettiğini söyledi.

Bond, silah ambargosu ve İsrail ile ekonomik ticaretin durdurulması için küresel bir çağrı yapılırken, Brezilyalı, Rus ve Güney Afrikalı şirketlerin hala İsrail'e enerji ihraç ettiğini, Çin devletine ait DJI şirketinin ise İsrail ordusuna insansız hava araçları satmaya devam ettiğini söylüyor.

Dahası, Çinli ve Hintli şirketler, silah ve kaynakların alındığı İsrail limanlarının işleyişine dahil oldular.

Yapısal zorluklar

ISS'den Singh, başarısızlıklara rağmen BRICS'in, Batı liderliğindeki uluslararası düzene bir yanıt koordine etmek için Küresel Güney ülkeleri arasında muhtemelen dünyanın en önde gelen "mini" platformunu kurmayı başardığını söylüyor.

Singh, "Başta Güney Afrika olmak üzere bazı ülkeler için BRICS, Küresel Güney ülkeleriyle ortak değerler ve paylaşılan tarihi deneyimler temelinde daha derin ikili ilişkiler geliştirmeyi amaçlayan gündemi ilerletmede kritik bir dış politika bileşeni olarak da görülüyor" diye ekliyor.

Ancak Singh, kendi tahminine göre, uluslararası yönetişim sistemi ve uluslararası finans kurumlarının ele alınmasına yönelik ortak bir gündemin elde edilmesine yönelik temel çaba olarak tanımladığı şeyden uzaklaşan yeni girişimlerin dahil edilmesi nedeniyle bu gündemin şekillenmekte zorlandığını kabul ediyor.

Başka bir deyişle, BRICS ile ilgili sorun yapısal.

Grup, 56 binden fazla insanın öldürüldüğü Gazze'de ateşkes ve sivillerin korunması çağrısında bulunmuş olsa da, bu kolektif kararların hiçbiri tek tek devletler üzerinde bağlayıcı değil ve dolayısıyla devletlerin dış politika hedefleri üzerinde hiçbir etkisi olmadı.

Singh, BRICS'in daimi bir sekreterlik ya da yasal olarak bağlayıcı zirve kararları şeklinde daha fazla kurumsallaşmaya gitmesini engelleyen şeyin devletler arasındaki "bu farklılık" ve "çatışan çıkarlar" olduğunu söylüyor.

Çelişkiler ve kolektif eylem eksikliği, Somdeep Sen gibi akademisyenleri bir yapı olarak BRICS'e karşı derin bir sinizm duygusuyla baş başa bıraktı.

Sen, "Rusya'nın küresel izolasyonla karşı karşıya olduğu, Hindistan'ın aşırı sağcı bir hükümet tarafından yönetildiği ve kolektif bir BRICS vizyonunu takip etmeye pek ilgi duymadığı bir ortamda, örgütün ciddi bir şekilde zayıflamasını bekleyebiliriz" dedi.

BAE, İran, Mısır ve Suudi Arabistan BRICS'e katılımı teyit etti

Bununla birlikte Singh, grubun "daralmalarının kolektif ağırlığı" altında çökme olasılığıyla karşı karşıya olduğu durumlarda, gruplaşmanın hala ayakta kalabileceğini ve sadece sembolik olarak bile olsa bir role sahip olmaya devam edebileceğini belirtiyor.

Singh, "Bence sadece Hindistan ya da Güney Afrika için değil, beş çekirdek üye için de en azından sembolik düzeyde faydası küçümsenemez." diyor ve ekliyor:

"Gruplaşma esasen Güney-Güney iş birliği, ilerici enternasyonalizm ve stratejik bağlantısızlık gibi kavram ve fikirlerle ilgili olarak çekirdek üyelerin her birinin dış politika taahhütlerinin hayati bir bileşenidir. Bunlar çekirdek üyelerin her biri için ayrı ayrı ortak akımlar olmasa da, yine de tüm üyelerin uluslararası ilişkilerinde kendini gösteren unsurlar var ve bu da BRICS'i bağlı kalmak için özellikle zorlayıcı bir grup haline getiriyor."