Mirza Ali Han (İpili Fakir) kimdir?

Peştun kuşağında İngilizlere karşı mücadelenin sembol ismi Gazi Mirza Ali Han (veya Mirzali Han), daha çok bilinen lakabıyla İpili Fakir.

1897 yılında, bugün Afganistan-Pakistan sınırında bulunan kabile bölgelerinden Kuzey Veziristan'ın Mir Ali bölgesindeki Şankay Kirta köyünde doğdu. Bölge bu dönemde İngiliz Hindistanı'na bağlıydı.

Mirza Ali, Osmanzay Vezir kabilesinin Torihil koluna mensuptu.

Babası da bir molla olan Mirza Ali, ilk eğitimini bölgedeki İngiliz idaresine ait bir ilkokulda aldı. Dördüncü sınıfa kadar devam ettiği okulu bir süre sonra bıraktı ve Bannu şehrinde dini eğitim almaya başladı.

Mirza Ali'ye ait olduğu belirtilen bir fotoğraf

Hac yolculuğu ve İngilizlere karşı mücadele

1922-1923 yılında Hac vazifesini yerine getirmek için Arabistan'a giden Mirza Ali, memleketine döndükten sonra Kuzey Veziristan'ın Mir Ali bölgesinde yer alan İpi'ye yerleşti. Burada bir ev ve mescit inşa eden Mirza Ali, zamanla "Hacı Sahib" (Hacı Efendi) ve "İpili Fakir" olarak anılmaya başlayacaktı.

Zamanla bölgede saygınlığı artarken, dini bir bilgin olarak kabile lideri haline geldi. Kendisinin etrafında toplanan silahlı güçler Afganistan'da birçok çatışmaya katılsa da, "İpili Fakir" daha çok Veziristan'daki savaşlarıyla anılacaktı.

Mirza Ali'ye ait olduğu belirtilen bir başka fotoğraf (ortada)

Mirza Ali'nin bölgedeki gerilla harbi, 1936 yılında İngiliz idaresi mahkemesinin verdiği bir kararla başladı. Müslüman olarak Müslüman bir erkekle evlenen, İslam Bibi olarak anılmaya başlanan Ram Nori adlı bir Hindu kız, mahkeme kararıyla Hindulara teslim edildi. Bu durum kabileler arasında büyük tepki toplarken, Veziristan'da toplanan kabile meclisi, İngiliz İmparatorluğu'na karşı "cihat" ilan etti.

Bölgedeki tüm Peştun kabileler yaklaşık 10 bin kişilik bir gerilla grubuyla bölgede ilan edilen cihada katıldı.

Mirza Ali Han komutasındaki Peştun gerilla ordusu Hint-İngiliz ordu güçlerinin saldırılarını bertaraf ederken, aralarında İngilizlerin de olduğu binlerce asker bu püskürtmeler esnasında öldürüldü.

Bölgedeki üslere saldırılar düzenlendi. İngiliz güçleri Veziristan'ın merkezi bölgeleri ve çevresini havadan bombaladı.

Yangın bombaları gibi birçok ağır silaha başvuruldu. İngiliz İmparatorluğu bölgede 1.5 milyon sterlinden fazla harcama yapsa da Peştun güçlerin saldırılarını kontrol altına alamadı.

1937 yılı sonunda İngilizler Veziristan'dan çekilmek zorunda kaldı.

Kuzey Veziristan'daki Razmak bölgesine sevk edilen İngiliz-Hint askeri birlikleri, 1936

İngilizlerle devam eden savaşlarda Mirza Ali Han'ın iki oğlu, Gülzar Ali ve Mir Zaman da İngiliz çatışmalarda hayatını kaybetti.

Peştun kabileler, bölgedeki gerilla savaşlarıyla, İngiliz İmparatorluğu'na ağır kayıplar verdirmeyi başarmıştı.

İpili Fakir'in mücadelesine zamanla Vezir kabilelerin yanı sıra Mehsud, Bhattani ve Davar kabileleri de katılmaya başladı.

Mücadele, İkinci Dünya Savaşı boyunca sürerken, 1947 yılında İngilizler Hindistan'dan çekildi, Pakistan ve Hindistan'ın kuruluş sürecinde bölgede bir Peştun meclisi daha toplandı.

Gerilla savaşı Pakistan'a karşı sürüyor

Toplanan meclis, Pakistan'ın kuruluşunu "İngiliz emperyalizminin devamı" olarak niteleyerek, bağımsız bir Peştunistan kuruluncaya kadar savaşın sürmesi gerektiği üzerinde birleşti. Mirza Ali Han da bu kararı destekleyerek, silahlı mücadeleye devam etti. Mirza Ali Han'a bağlı güçler bölgede ilerlerken, kendisi de "Peştunistan Emiri" olarak anılmaya başladı.

1949 yılında bölgedeki Peştunlar, Pakistan'a Peştunistan'ın bağımsızlığını tanıma çağrısı yapsa da, Pakistan ordusu buna şiddetle karşı çıktı. İngilizler gibi Pakistan güçleri de Veziristan'ı bombalama, İpili Fakir ile savaşarak bölgedeki direnişi kırma yolunu tercih etti.

Özellikle 1953-1954 yıllarında, Mirza Ali Han'ın birlikleri ve merkezleri şiddetli bir biçimde bombardımana maruz bırakıldı.

Ancak Mirza Ali Han tüm saldırılardan sağ olarak kurtuldu ve savaşa devam etti.

Mirza Ali Han'a ait olduğu belirtilen, 1954 yılında Batılı bir gazetecinin çektiği fotoğraf

Ölümü

Gerek Pakistan'ın aşırı askeri güç kullanımı, gerekse bölgedeki kabilelerin Pakistan'a karşı savaşa olan desteğinin İngiliz-Hint güçlerine karşı savaşa desteğiyle aynı düzeyde olmaması, zamanla çatışmanın şiddetini azalttı.

Kendisine yönelik desteğin azalmasına rağmen Mirza Ali Han, hayatının sonuna kadar savaştan vazgeçmedi.

İngilizlere karşı savaşa başladığı 1936 yılından, Pakistan ile savaşı sürdürdüğü 1950'li yıllara ve ölümüne kadar, hayatının çoğu dağlarda ve mağaralarda geçti. 

Mirza Ali Han, kendisine sadık kalan güçlerle birlikle savaşa devam ettiği yıllarda, 16 Nisan 1960 gecesi, Kuzey Veziristan'daki Gurvik kasabası yakınlarında, astım hastalığı sebebiyle hayatını kaybetti.

Cenazesine binlerce kişi katılan Mirza Ali Han, vefat ettiğinde 63 yaşındaydı.

Kaynak: Mepa News