Rusya'nın 'milli zehiri' Noviçok nedir?

Noviçok'un iki yıl önce İngiltere'nin Salisbury şehrinde eski Rus casus Sergey Skripal ve kızı Yulia'ya yönelik saldırıda da kullanıldığı belirtilmişti.

Alman hükümetine göre Berlin'de tedavi gören Navalni'nin toksikoloji sonuçları da açıkça Noviçok sinir gazına işaret etti.

Ağustos ayında Siberya'daki Tomsk şehrinden Moskova'ya giden uçakta bayılarak rahatsızlanan Navalni, götürüldüğü hastanede komaya girmişti.

Navalni'nin destekçileri, muhalif liderin çayına 'zehirli bir madde konduğunu' öne sürüyordu. Muhalifler, Navalni'nin zehirlenme emrini !Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in verdiğini' iddia ediyor, Kremlin ise bu iddiaları reddediyor.

1) Sovyetler Birliği'nde geliştirildi

Noviçok Rusça'da 'yeni gelen' ya da 'acemi' demek. Bu ifade, 1970ler ve 1980lerde Sovyetler Birliği tarafından geliştirilen ileri seviyedeki sinir gazı grubu için kullanılıyor.

'Foliant' adlı Sovyet programı tarafından geliştirilen bu gazlar 'dördüncü jenerasyon kimyasal silahlar' olarak biliniyor.

ABD'den savunma yetkilileri 1999'da Özbekistan'a gidip Sovyetler Birliği'nin en büyük kimyasal silah deneme tesislerinden birinin boşaltılması ve zararlı maddelerden arındırılmasına yardım etmişti.

Sovyetlerden ayrılan eski bir üst düzey yetkiliye göre tesis, küçük oranlarda Noviçok gazının üretimi için kullanılıyordu. Bu sinir gazları uluslararası müfettişlerin faaliyetlerinde denetime takılmamak için tasarlanmıştı.

2) Diğer sinir gazlarından daha zehirliler

Noviçok kimyasalların bir grubu olan A-230'un VX sinir gazından 5-8 kat daha fazla zehirli olduğu söyleniyor.

Reading Üniversitesi ilaç bilimi uzmanı Prof Gary Stephens, "Bu, sarin veya VX sinir gazlarından daha tehlikeli ve daha gelişmiş. Tespit edilmesi daha zor" diyor.

A-230 gazının farklı çeşitleri üretildi. Bir türünün Rus ordusu tarafından kimyasal silah olarak kullanımına onay verdiği bildiriliyor.

Rus muhalif Aleksey Navalni'nin Naviçok sinir gazıyla zehirlendiği ortaya çıkmıştı. Navalni Almanya'da bu şekilde tedavi altına alındı.

3) Noviçok farklı yapılara sahip

Noviçok'un bazı türlerinin sıvı, bazı türlerinin ise katı halde olduğu düşünülüyor.

Bu sinir gazı ayrıca çok ince toz olarak da dağıtılabiliyor.

Bazı gazlar, daha az zehirli kimyasal içeriklere sahip ayrı ayrı iki farklı yerde depolanıp 'ikili silah' olarak kullanılıyor. Bu iki madde ancak karıştırıldıklarında aktif zehirli madde üretimi için tepkimeye giriyor.

Bu iki madde yalnızca birleştiklerinde tam zehir üretebildikleri için, taşınmaları da daha kolay oluyor.

Profesör Stephens bu maddeleri şöyle açıklıyor:

"Bu gazların geliştirilmesinin ana nedenlerinden biri, bileşenlerinin yasaklı maddeler listesinde olmaması. Yani, sinir gazını oluşturmak için karıştırılan kimyasalların, kuryenin sağlığını tehlikeye atmadan taşınması çok daha kolay oluyor."

4) Hemen etkisini gösterebilir

Noviçok'u solunum yoluyla içine çeken veya Noviçok'la cildi temas eden biri etkisini hızla, hemen hisseder.

Belirtileri, 30 saniye ile 2 dakika arası kısa bir sürede görülür.

Ama toz halindeki sinir gazının etkisini göstermesi biraz daha uzun sürer. Sistematik belirtileri maddeye maruz kalındıktan ancak 18 saat sonra görülebilir.

5) Belirtileri diğer sinir gazlarına benzer

Noviçok'ın belirtilerinin diğer sinir gazlarıyla benzer olduğu düşünülüyor.

Bu, sinirlerden kaslara iletilen uyarıların engellenmesi anlamına geliyor. Bu da bazı bedensel işlevlerin çökmesi demek.

Belirtiler arasında gözlerin beyazlaşması, göz bebeklerinin küçülmesi, nöbet geçirmek, salyaların artması ve en ağır durumlarda komaya girme, solunum yolunun tıkanması ve ölüm var.

Bu sinir gazları öncelikle kalbin yavaşlamasına, solunum yollarının daralmasına ve nefesin kesilmesiyle ölüme neden oluyor.

Noviçok'un bazı çeşitleri, standart sinir gazlarının antidotlarına karşı direnç için özellikle geliştirilmiş.

Bu maddeye maruz kalanların kıyafetleri çıkarılmalı ve ciltleri sabun ve suyla yıkanmalı. Gözleri suyla durulanmalı ve oksijen verilmeli.