'Dünyanın en değerli şirketi' Saudi Aramco nasıl kuruldu?

Suudi Arabistan’ın petrol şirketi Aramco, yılın ilk altı ayı içinde net 47 milyar dolar kâr elde ettiğini açıkladı.

Dünyanın ikinci en büyük kanıtlanmış petrol rezervlerine sahip ülkesi Suudi Arabistan'ın petrollerini çıkaran ve işleyen Suudi Aramco şirketinin 2021'deki 2. çeyrek kârının bir önceki yılın aynı dönemine göre %288 arttığı duyuruldu.

Kovid-19 salgını ve düşen petrol fiyatları nedeniyle Suudi Aramco'nun 2020'deki 2. çeyrek kârı 6,6 milyar dolara kadar düşmüştü. Suudi Aramco'nun 2021'deki 2. çeyrek kârı ise 25,5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bununla birlikte şirketin 2021'de gerçekleşecek olan kârının, rekor kırdığı yıl olan 2014'teki 378 milyar dolar seviyesinden oldukça uzak olacağı tahmin ediliyor.

10 trilyon dolarlık şirket

Suudi Aramco şirketine, Suudi Arabistan'ın petrollerini çıkarma ve işletme imtiyazına sahip olduğu için 10 trilyon dolara kadar bedel biçiliyor. Bu devasa rakamla Suudi Aramco, dünyanın en değerli şirketi olarak biliniyor.

Suudi Aramco'nun tarihi

1932'de Bahreyn'de petrol bulunması üzerine Suudi Arabistan'da da petrol bulunabileceğine kanaat getiren ABD, 1933'te Suudi Arabistan yönetimine petrol arama teklifinde bulundu.

O dönemde oldukça fakir bir ülke olan Suudi Arabistan bu teklifi kabul etti. Anlaşmaya göre petrol üretimi ABD tarafından gerçekleştirilecek, kâr ise iki ülke arasında bölüşülecekti.

Bu anlaşma doğrultusunda 1933'te California-Arabian Standard Oil (CASOC) şirketi kuruldu ve Suudi Arabistan'da petrol aramalarına başladı. Petrolün bulunması üzerine ilk düzenli üretim günde bin 500 varil gibi küçük bir rakamla 1938'de Suudi Arabistan'ın doğusundaki Dammam'da başladı.

"Arabistan-Amerika Şirketi"

1944'te şirketin ismi kısaca Aramco olarak bilinen Arabia-America Company (Arabistan-Amerika Şirketi) olarak değiştirildi ve şirket üzerindeki Suudi imtiyazı artırıldı. Dönemin Suudi Kralı Abdulaziz'in ABD'yi şirketi tamamen kamulaştırmakla tehdidi üzerine 1950'de Suudilerin şirket üzerindeki imtiyazları daha da artırıldı.

Petrol fiyatlarının patlama yaptığı yıl olan 1973'te Suudi kralın Faysal'ın emriyle ABD'nin şirketteki hissesi %40'a düşürüldü ve ayrıca bu hisseden elde edilen kâr %40 oranında vergilendirildi.

1988'de ise Aramco'nun ismi Suudi Aramco olarak değiştirildi ve tümüyle kamulaştırıldı. 

Suudi Aramco şirketinin kâr seviyelerinin büyük ölçüde petrole olan talep seviyeleri ve petrol fiyatlarına göre şekillendiği gözlemlenmektedir.

Petrol fiyatlarının yüksek olduğu 1973-1980'li yıllar ve 2004-2015 dönemlerinde Suudi Aramco şirketi yüksek kârlar elde ederken 1980'li yıllar-2003 ve 2015'ten bu yana olan petrol fiyatlarının düşük seyrettiği dönemlerde şirketin kârı düşmüştür. 

Kaynak: Mepa News