İran'ın ilk Cumhurbaşkanı Ebulhasan Benisadr öldü
İran'ın ilk Cumhurbaşkanı Ebulhasan Benisadr Fransa'da öldü.
İran'ın ilk Cumhurbaşkanı Ebulhasan Benisadr 88 yaşında sürgünde yaşadığı Fransa'da hayatını kaybetti. İran Devrimi'nin ardından seçilen ilk cumhurbaşkanı olan Ebulhasan Benisadr 1980-1981 döneminde İran cumhurbaşkanlığında bulunmuştu.
Humeyni ve çevresiyle sorun yaşayan Benisadr 1981'de İran meclisince azledilmesinin ardından tutuklanma korkusuyla Fransa'ya kaçmıştı. 40 yıldır Fransa'da yaşayan Benisadr uzun süredir hastaydı.
Devrimden bugüne İran siyaseti ve cumhurbaşkanları dosyası
Benisadr'ın cumhurbaşkanı seçildiği 25 Ocak 1980 seçimi
İran'da devrimin ardından geçici hükümetin istifasıyla 25 Ocak 1980 cumhurbaşkanlığı seçimleri hazırlıkları başladı. Başlangıçta en güçlü aday olarak görülen Celaleddin Farsi'nin İran vatandaşı olmakla beraber Afgan kökenli olduğu ortaya çıkınca adaylığı iptal edildi. Çünkü devrim sonrası İran yasalarına göre cumhurbaşkanının başka ülke kökenli olması yasaklanmıştı.
Humeyni, mollaların cumhurbaşkanı ve başbakan olmayacağı sözünü verdiğinden, seçimde mollaların adaylığı kabul edilmedi.
En güçlü aday olarak kabul edilen Ebulhasan Benisadr (1933-) yüzde 75,6 oyla seçimi kazandı.
Oyunu kullanan Humeyni ise kime oy verdiğine dair açıklama yapmayı reddetti.
Benisadr'ın cumhurbaşkanlığı ve azli (1980-1981)
Şah rejimi muhalifi Benisadr, devrimde Humeyni'yi destekleyen bir isimdi. Humeyni'nin Fransa'da olduğu dönemde onunla birlikte çalışmıştı. İktisatçı olan Benisadr'ın en büyük vaadi ekonomik krizde olan İran ekonomisini düzeltmekti.
Fakat Şubat 1980'de görevine başlayan Benisadr; Rafsancani, Beheşti, Hamaney gibi Humeyni'nin öğrencisi mollaların büyük muhalefetiyle karşılaştı.
Molla oldukları için seçimlere katılamayan bu isimler siyasi sahada müttefik halde Benisadr'ın hareket alanını kısıtlamaya başladılar. Bu iktidar yarışında taraflar birbirlerini sık sık Humeyni'ye şikayet etmekteydiler.
Başlangıçta İran'da cumhurbaşkanlığı ile beraber başbakanlık makamının da olmasına karar verilmişti. Fiilen 6 Kasım 1979'dan beri boş olan başbakanlık makamına İran meclisi, Benisadr'ın arzusunun aksine, bu ismin aleyhtarı mollalara yakın olan Ali Recai'yi (1933-1981) getirdi.
Ağustos 1980'de göreve başlayan Recai ile Benisadr bu dönemin ardından iktidar savaşına girdiler.
Eylül 1980'de başlayan İran-Irak Savaşı'nın başlarında Irak'ın savaşı önde götürmesi Rafsancani, Beheşti, Hamaney gibi mollalara Benisadr'ı eleştirme imkanı verdi.
Benisadr ise "başarısızlığın kendisiyle ilgili olmadığı" savunmasında bulundu. Eleştirilerin önünü alabilmek için asker kökenli olmamasına rağmen cepheye giderek askeri birtakım incelemelerde bulundu.
Aleyhine yapılan lobicilik faaliyetlerinin ardından, 21 Haziran 1981'de İran meclisi Benisadr'ı azletti.
Yargılanmaktan korkan Benisadr, bir müddet İran'da gizlendikten sonra 29 Temmuz 1981'de bir savaş uçağıyla İran'dan kaçarak Fransa'ya sığındı ve İran halkına rejimi devirme çağrısında bulundu.
Halen İran rejimi muhalifi olarak Fransa'da yaşayan Benisadr'ın azlinin ardından yakın çevresindeki isimler Humeyni'nin 25 Ocak 1980 seçimlerinde Benisadr'a değil, yalnızca yüzde 3,35 oy alabilen Hasan Habibi'ye oy verdiğini açıkladılar.
Benisadr'ın ifşa ettiği Humeyni'nin İsrail ve ABD ile ilişkileri
Benisadr 1989'da hatıratını yayınlamıştı.
Hatıratında İran-Irak Savaşı'nda İran'ın İsrail aracılığıyla ABD'den silah aldığı, Kasım 1979'da Tahran'da rehin alınan ABD'li elçilik çalışanları üzerinden Kasım 1980'deki ABD seçimlerini Ronald Reagan'ın kazanması üzerine gizli bir Humeyni-Reagan iletişimi ve ittifakı kurulduğunu ifşa etmişti.
1987'de Irangate skandalıyla da gündeme gelen bu iddialarıyla ilgili İran rejiminin Benisadr'ı yalanlayamaması dikkat çekmiştir.
Kaynak: Mepa News
