Ukrayna-Rusya çatışmasının arka planı ne?

Rusya ve Ukrayna tarih boyunca birbirleriyle yakın ilişkili iki ülke iken 2014'ten bu yana fiilen savaş halindeler.

Rusya'nın sınır hattına yaptığı askeri yığınağa bakıldığında ise önümüzdeki Ocak ayında Ukrayna'yı işgal etmeyi planladığı öne sürülüyor.

Ukrayna'nın başkenti Kiev, Rusya tarihi açısından Moskova kadar önemli bir şehir olarak kabul edilmektedir. Rusya'nın siyasi olarak başlangıcı sayılan devlet Kiev merkezli olarak ortaya çıkmış, 13. yüzyıl başında oldukça güçlenmişken Moğol istilasıyla büyük bir yıkıma uğramış, bu tarihten sonra Rusların merkezi olarak Moskova ön plana çıkmıştır.

'Tek millet' görünümü

Rusya 17. yüzyılda Polonya'yı, 18. yüzyılda Osmanlı Devleti'ni gerileterek bugünkü Ukrayna'nın batısı hariç tüm kısımlarına egemen olmuştur. Ruslar da Ukraynalılar da Ortodoks ve Slav oldukları, dilleri birbirine oldukça yakın olduğu için o dönemlerde Rusya dışından bakıldığında tek millet olarak görülmüştür.

Rusya'da çarlık döneminde önemli bir Rus-Ukraynalı sorunu yaşanmazken Sovyetler Birliği'nde Stalin döneminde yaşanan Holodomor Felaketi Rus-Ukraynalı ilişkilerinde önemli bir kırılma noktası olmuştur. 1930'lu yıllarda milyonlarca Ukraynalı Stalin'in bilinçli politikalarıyla aç bırakılarak öldürülmüştür.

SSCB'nin Ukrayna'da açlık soykırımı: Holodomor

Ukrayna milliyetçiliği ve Rus karşıtlığı

2. Dünya Savaşı'nın sonucunda hiçbir dönem Rus idaresinde yaşamayan bugünkü Ukrayna'nın batı bölgeleri Sovyet denetimine girmiştir. Rus kültüründen oldukça uzak olan ve Rus baskılarına alışık olmayan bu bölgeler yeni dönemde Ukrayna'nın tamamına Ukrayna milliyetçiliği ve Rus karşıtlığı aşılamıştır.

1991'de Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanan Ukrayna, kendi içerisinde bölünmüş bir ülke konumundaydı. Batı ve merkez bölgesinde Ukrayna milliyetçiliği ağır basarken güneydeki Karadeniz sahilinde ve özellikle doğu illerinde Rus yanlıları baskın gelmekteydi. Bu bölünmüşlük net bir biçimde seçim sonuçlarına da yansıdığından 1990'lı yıllardan itibaren Ukrayna'da bir iç savaş tehlikesi yaşanacağı dile getirilmekteydi.

1990'lı yıllarda Sovyetler Birliği'nin dağılmasının etkileri Ukrayna'da büyük bir ekonomik krize neden olup ülkenin yıllık geliri %60 daraldığından tüm Ukraynalılar önceliklerini ekonomik sorunlara vermek zorunda kaldılar.

1994-2005 döneminde iktidarda olan Leonid Kuçma, Rusya ve Batı arasında denge politikası gütmeye çalıştı.

Ukrayna Dosyası

Turuncu Devrim

Rusya'nın yeniden toparlanmaya başladığı bir dönemde 2004 sonunda Ukrayna'da gerçekleşen Batı yanlısı ve Rusya karşıtı 'Turuncu Devrim' Rusya- Ukrayna ilişkilerinde bir dönüm noktası oldu.

Kiev'e Rusya karşıtı bir iktidar yerleşirken Moskova, Ukrayna'nın NATO'ya alınması durumunda bu ülkeye yönelik askeri müdahale ve ülkenin yarısını Rusya'ya ilhak etme tehdidinde bulundu.

Euromeydan protestoları

2009'daki ekonomik kriz 2010 seçimlerini muhalefetteki Rusya yanlısı Viktor Yanukoviç'in kazanmasıyla sonuçlandı. 2010-2013 döneminde Ukrayna'nın yeniden Rusya nüfuzuna sokulmaya çalışılması Kasım 2013'ten itibaren 'Euromeydan' protestolarına yol açtı.

Olayların büyümesi Şubat 2014'te Kiev'de kanlı çatışmalara ve iktidar değişimine neden oldu.

Kırım'ın işgali

Rusya karşıtlarının yeniden ve daha sert biçimde iktidara gelmesi üzerine Rusya, doğan güç boşluğunda askeri üslerinin bulunduğu Kırım'ı işgal etti. Ukrayna'daki yeni yönetim Kırım'a askeri müdahalede bulunmaya cesaret edemedi.

Fakat Nisan 2014'te bu kez Ukrayna'nın ağır sanayisinin çoğunu bulunduran doğudaki Donbass bölgesinde Rusya'nın desteğiyle bir askeri isyan çıktı.

Bu tarihten Şubat 2015'e kadar süren şiddetli ve kanlı savaşta 15-20 bin kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Şubat 2015'te ilan edilen ateşkes de cephe hattındaki çatışmaları bitirememiş, aradan geçen yaklaşık 7 yılda hemen her gün çatışma çıkmış ve her yıl çok sayıda kişi ölmeye devam etmiştir. 

"Ortodoksluk, bağları korumada yetersiz kalıyor"

Ukrayna halkının bilinçli bir tercihle git gide Rusça kullanımını bırakıp Rusça'ya yakın bir Slav dili olan Ukrainceye yöneldiği gözlemleniyor. Sovyet dönemi dini aidiyeti zayıflattığından Ortodoksluk da artık iki milleti birbirine bağlamakta yetersiz kalıyor.

Çözülmeden devam eden ve dondurulamayan bu krizde Rusya Ukrayna'yı Donbass'taki Rus yanlısı yerel yönetime müdahaleye hazırlanmakla suçlarken Ukrayna tarafı Rusya'nın tüm Ukrayna'yı işgale hazırlandığını iddia ediyor.

ABD istihbarat raporu: Rusya Ukrayna'yı 175 bin askerle işgal edecek

Ukrayna'yı işgale hazırlandığı iddiaları, Rusya'nın Ukrayna sınırlarına 150 binden fazla asker yığmasıyla tüm dünya tarafından ciddiye alınmaya başlandı.

Ukrayna tarafı Rusya'nın önümüzdeki Ocak ayında girişeceğini iddia ettiği işgalin ayrıntılarını sık sık dünya medyasıyla paylaşıyor.

Donbass bölgesinin merkezi Donetsk şehrinin hemen batısındaki cephe hattında her gün çatışmalar sürdüğünden büyük çapta bir savaşın ateşlenmesinin eski Sovyet coğrafyasındaki diğer dondurulmuş kriz bölgelerine göre çok daha kolay olduğu belirtiliyor.

Rusya'nın tüm Ukrayna'yı işgal girişiminde bulunması durumunda savaşın çok kanlı geçeceği, Bosna Savaşı'nı da geride bırakarak 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana Avrupa'nın en büyük savaşı olabileceği tahmin ediliyor.

Kaynak: Mepa News