The Guardian

Zapatistalara karşı yürütülen şiddetli kampanyaları hatırlayanlar için bugünkü gerilim ürkütücü ve tehlikeli biçimde tanıdık. Meksika’nın Chiapas şehrinin dağlık bölgelerindeki sömürge şehri San Cristóbal de las Casas’da, doğum sahneleri bereketlidir. Ancak TierrAdentro kültür merkezinin girişinde ziyaretçileri selamlayanın yerel bir kıvrımı var: eşeklerin üzerindeki heykeller minyatür kar maskeleri takıyor ve tahta silahlar taşıyor. Yerlilerin isyanının çevresine yayılan uluslararası ziyaretçilerden oluşan sektör ‘Zapaturizm’ için sezonun yüksek olduğu bir dönem ve TierrAdentro sıfır noktasıdır. Zapatistaların yaptığı dokumalar, posterler ve mücevherler büyük bir hızla satılıyor. Akşam saat onda havanın neşelendiği bahçeli restoranlarda kolej öğrencileri bira içiyor.

Genç bir adam, Subcomandante Marcos’un her zamanki gibi maskeli ve pipolu fotoğrafını kaldırıyor ve onu öpüyor. O böyle yaparken, arkadaşı hemen, bu çok belgelenmiş anların fotoğrafını çekiyor. Eğlenenlerin arasından geçerek, kültür merkezinin halka kapalı olan bir odasına alındım. Oradaki karanlık ruh hali, bir dünya uzakta gibi gözüküyordu. Saçlarını at kuyruğu yapmış 40 yaşındaki araştırmacı Ernesto Ledesma Arronte, askeri bir haritanın ve insan hakları ihlalleri raporunun üzerine yaslanmış, bana “Marcos’un ne dediğini anladın mı?” diye sordu. “Çok güçlüydü. O yıllardır böyle bir şey söylememişti.” Ledesma Arronte, bir gece önce Marcos’un San Cristobal dışındaki konferansta söylediklerine işaret ediyordu.

Konuşmanın başlığı ‘Kızılı Hissetmek: Savaşın Takvimi ve Coğrafyası’ydı. Konuşan Marcos olduğu için oldukça şiirseldi. Ancak Ledesma’nın kulaklarına bir kırmızı alarm kodu gibi gelmişti. Marcos, “Savaşı yapanlarımız, onu hazırlayan ve yakınlaştıran yolları da nasıl tanıyacaklarını biliyorlar” dedi. “Ufuktaki savaş işaretleri açık. Savaşın da korku gibi bir kokusu var. Ve biz onun topraklarımızdaki pis kokusunu solumaya başlıyoruz.” Marcos’un değerlendirmesi, Ledesma Arronte’nin ve onun Politik Analiz ve Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Merkezi’ndeki araştırmacıların takip ettiği harita ve tabloları destekliyor.

Meksika devletinin Chiapas’taki yerli topraklarında bulunan 56 askeri üssünde, gözle görülür şekilde artan bir faaliyet var. Silahlar ve teçhizatlar çarpıcı şekilde yenileniyor ve özel kuvvetler de dahil olmak üzere yeni taburlar bölgeye hareket ediyor- tüm bunlar gerginlik işareti. Zapatistalar, yeni model bir direnişin küresel sembolü haline gelirken, Chiapas’taki savaşın asla sona ermemiş olduğunu unutmak mümkündü. Kendi tarafı için, Marcos, gizli kimliği dışında, Meksika politikasında cüretkar bir şekilde açık rol oynuyor, bunun en bariz örneği ise şiddetli tartışmalara sahne olan 2006 başkanlık seçimleri. Marcos seçimde, merkez sol adayı Andrés Manuel López Obrador’u desteklemekten ziyade, adayların çoğunluğu tarafından önemsenmeyen sorunlara dikkat çeken yürüyüşler düzenleyen ‘Öteki Kampanya’ya öncülük etti. Bu dönemde, Marcos’un EZLN’nin askeri lideri olarak rolü, bir zemine dönüşmüş gibi göründü. Komutan Yardımcısı Marcos, ‘Delege Sıfır’, yani anti-aday’dı. Önceki gece Marcos, konferansın görünmesi açısından bir süreliğine son olacağını söyledi: “Bakın, EZLN bir ordu” diye hatırlattı dinleyicilere ve o da onun askeri şefiydi. O ordu, yeni bir ciddi tehlikeyle yüzyüze- Zapatistaların mücadelesinin kalbini kesen türden.

1994 isyanı sırasında EZLN geniş miktarda toprak talep etti ve onları kolektifleştirdi. Bu örgütün en somut zaferiydi. 1996 San Andres anlaşmasına göre, toprak hakkı tanındı ancak Meksika hükümeti anlaşmaya tamamen uymayı reddetti. Hükümet, bu haklara saygı göstermekte başarısız olunca, Zapatistalar onları gerçeğe dönüştürmeye karar verdi. Kendi hükümet yapılarını biçimlendirdiler – iyi yönetim komiteleri- ve otonom okullar ve klinikler inşa etmeyi hızlandırdılar. Zapatistalar, Chiapas’ın geniş bölgelerinde de facto hükümet olarak rollerini genişletirken, federal ve devlet hükümetinin onlara zarar verme kararlılığı da yoğunlaşıyor. “Şimdi", diyor Ledesma Arronte, “kendi yöntemlerine sahipler.” Yöntem, Chiapas’ta tüm köylüler arasında var olan toprağa yönelik derin arzuları Zapatistalara karşı kullanmak. Ledesma Arronte’nin kuruluşu, sadece bir bölgede hükümetin, rüşvetle ünlü Kurumsal Devrim Partisi’yle bağlantılı bir çok aile üyesine geçirilmeden önce, toprak kamulaştırmak için 16 milyar dolar harcadığını gösterdi. Genellikle, topraklar zaten Zapatista aileleri tarafından işgal edilmiş durumda. En kötücül gelişme ise, yeni ‘sahiplerin’ büyük bölümünün Zapatistaları yeni kazandıkları topraklardan çıkarmaya çalışan haydut-paramiliter gruplarla bağlantılı olması. Eylül ayından beri havaya ateş açmak, şiddetli dayak, tecavüz, ölümle tehdit edilen Zapatista aileleri gibi şiddet olaylarında bir artış var.

Yakında barakalarındaki askerler, gelmek için ihtiyaç duydukları nedene kolaylıkla sahip olabilir: çatışan yerli gruplar arasında ‘barışı’ tesis etmek. Aylardır, Zapatistalar şiddete karşı direniyor ve bu provokasyonları teşhir etmeye çalışıyor. Ancak 2006 seçimlerinde Lopez Obrador’un arkasında sıraya girmemeyi seçerek, güçlü düşmanlar kazandı. Ve şimdi diyor Marcos, Zapatistaların yardım çağrıları sağır kulaklarla karşılanıyor. Tam 10 yıl önce 22 Aralık 1997’de, anti-Zapatista kampanyasının bir parçası olarak, Acteal köyündeki bir küçük kilisede ateş açan paramiliter bir grup 16’sı çocuk ve ergen, 45 yerliyi öldürmüştü. Bazılarının vücutları palalarla parçalanmıştı. Devletin polisi silah seslerini duymuş ve hiçbir şey yapmamıştı. Şimdi haftalardır, Meksika gazeteleri katliamın yıl dönümünü anlatan makalelerle dolu. Ancak Chiapas’ta çok sayıda insan bugünkü koşulların benzer şekilde ürkütücü olduğuna dikkat çekiyor: Paramiliterler, artan gerilim, askerlerin gizemli faaliyetleri, ülkenin geri kalanından yenilenen izolasyon. Ve geçmişte kendilerini destekleyenlerden istekleri var: Sadece geçmişe bakmayın. Geleceğe de bakın ve başka bir Acteal katliamını gerçekleşmeden önce engelleyin.

8 Ocak 2008