Oturma odanızdan bir fotoğraf tivitlediğinizde saç modelinizden veya duvar kağıdının renginden daha fazlasını paylaşmış olursunuz. Evinizin koordinatını internetteki herkese ifşa etmektesiniz.

Dijital fotoğraflardaki GPS konum bilgisi, meta-verilere örnektir. Meta-veri, Washington’ın muğlak ama en moda teknik kelimelerinden biriydi.

Devletin, Verizon müşterilerinin meta-verilerine ve diğer dokuz internet şirketinde online videolara, epostalara, fotoğraflara ve diğer verilere gizlice eriştiği haberlerinin ortaya saçılmasından sonra  bu kelime, ilk önce politikacıların ve uzmanların dilinden döküldü. Başkan Barack Obama telaşla Amerikalılara “telefonlarınızı kimse dinlemiyor” diye teminat verse de diğer devlet yetkilileri meta-verilerin toplanmasını zarfın dışında duran bilginin izne ihtiyaç duymadan okunmasına benzettiler.

Fakat mahremiyet konusuna ilgi duyan uzmanlar, iletişim içeriğinden ziyade meta-verinin, kendimiz ve özel hayatımız hakkında çok daha fazla şeyi veri madenciliğini bilenlere ifşa ettiğine dair uyarıyorlar.

O halde meta-veri nedir? Basitçe söyleyecek olursak, veri hakkında veridir. Bunun ilk örneği, Dewey Ondalık Sınıflandırma Sistemidir. Kütüphaneler bu sınıflandırmayı kullanarak kitapların isim ve başlıklarını, yazarını, türünü ve diğer bilgilerini kayda almaktadırlar. Dijital çağda, meta-veri elektronik iletimlerde mevcuttur.

Dijital sivil özgürlükler grubu olan Electronic Frontier Foundation Teknoloji Projeleri Müdürü Peter Eckersley, meta-veriyi şöyle tarif ediyor: “Meta-veri, gönderip aldığınız iletilere dair bilgidir; kiminle konuştuğunuz, nerede olduğunuz, onlarla ne zaman konuştuğunuz, sohbetlerinizin süresi, ne tür bir aygıt kullandığınız ve epostalarınızın konu kısmı bilgilerini içerir.”

Güçlü bilgisayar algoritmaları, modelleri ortaya koymak, bireylerin ve cemaatlarin profilini çıkarmak için meta-verileri analiz edebilir de diyor Eckersley. “Modeller bulmak ve daha yakından takip etmek istediğiniz küçük grupları ayıklamak için milyonlarca insanın iletişimini toplamak istiyorsanız, meta veri bu işe başlamak için mükemmel bir yerdir. Hangi tür insanların birlikte siyasi gösterilere, kiliseye ve gece klüplerine gittiğini veya birlikte uyuduklarını size söyleyecektir.”

Arama motorlarına yazılan anahtar sözcükler, ziyaret edilen web siteleri gibi meta-veriler de ne okuduğunuz ve neyi araştırdığınız üzerinden düşüncelerinizi ifşa edebilir. “Hamile olup olmadığınızı, hangi hastalıklara düçar olduğunuzu, yeni bir iş arayıp aramadığınızı, Ulusal Güvenlik Ajansı’nın sizi takip ettiğini anlamaya çalışıp çalışmadığınızı bilmek için bu kadarı kesinlikle yeterlidir. Bu bilgiler, kişinin ruhuna açılan bir pencere sağlamaktadır.”

Akıllı telefonlara ve internete bel bağlayan Amerikalıların  sayısı arttıkça meta-veri de artmaktadır.

İnternette imza bırakmadan dolaşmayı ve sansürü atlatmayı sağlayan  teknoloji üreticisi Tor Project Geliştirme Müdürü Karen Reilly, “GPS konum bilgisi, genç bir kızın kürtaj kliniğine veya bir hastanın psikyatriste gittiğini ortaya koyabilir” diyor. Meta-veri, bir kimsenin silah sahibi olup olmadığını da teşhis edebilir. “Kişinin evveliyatının kontrol edilmesini boşverin, cep telefonunuz silahın kapsama alanına girdiyse muhtemelen silahınız vardır. İnsanlar verdikleri bilgilerin farkında değiller. O bilgiyi güvenceye almaya uğraşabilirsiniz – bazı teknik araçlar kullanırsınız, internette kara delik olmayı deneyebilirsiniz – ama hayatınızı insanların umduğu gibi yaşamayı denerseniz, kendiniz hakkında sızdırdığınız bilginin miktarını denetim altında tutmak gerçekten zordur.”

Eski bir Ulusal Güvenlik Ajansı yetkilisi olan Thomas Drake, devletin devasa meta-veri yığınının ajansa bir kimsenin günlük hareketleri, sosyal bağları, seyahat alışkanlıkları ve diğer mahrem bilgileri hakkında harita çıkarma imkânı verdiğini söyledi. Drake, ajanstaki mahremiyet ihlallerini ve muazzam israfları üstlerine ve Kongre’ye bildirmek için yıllarca nafile yere uğraştı durdu.

Drake, meta-verinin bir telefon araması, eposta veya internet arama içeriğinden çok daha kullanışlı olduğunu söyledi. “Zaman içerisinde bir harita elde etmenizi sağlar. Haritadaki hareketlere, bağlantılara, bağlı olunan cemaatlere ulaşmalıyım. Bir izleme mekanizmasıdır da.”

Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA) bir telefon numarasını kolaylıkla bir kimlikle ilişkilendirebilir diye de ilave etti. “Tüm konum bilgileri vericilerden gelir. Verici kayıtları mevcuttur. Bunu her gün yaparlar. Meta-veri çeşmesidir ve bir kişinin profilini hemen çıkartabilirim.” 

Drake, ajansın elinde epostaların ve diğer elektronik bilgilerin meta-verilerini analiz edecek programlar olduğunu da kaydetti. Verinin depolanmasında sağlanan ilerlemelerle birlikte NSA muazzam ölçekte meta-veriyi dilediği kadar saklayabilmektedir.

Drake, Amerikan telekom şirketlerinin NSA ile olan düzenlemeleri ifşa etmekten men edildiklerini ve Vatanseverlik Kanunu çerçevesinde davalara karşı korunduklarını söyledi ve ilave etti: “Her hangi bir davaya karşı Amerikan yönetiminin tam bir koruması altındadırlar. ABD, kelimesi kelimesine gözetim toplumuna dönüyor. Yeni normal bu”.

FBI Direktörü Robert Mueller, Capitol Hill’de Çarşamba günü yapılan oturumda, Vatanseverlik Kanunu’nun 215’nci bendine göre toplanan meta-verinin, geçmiş yıllarda 10 ila 12 terör saldırısını önleyen soruşturmalarda yetkililerin noktaları birleştirmesine yardım ettiğini söyledi. Mueller, meta-verinin toplanmasını, Amerikalıların mahrem bilgilerini korumakta olan çok sayıda tedbirin var olduğunu söyleyerek savundu. Programda kısıtlamaya gidilmesine veya programın kaldırılmasına karşı uyarıda bulundu: “Beni endişelendiren, hangi noktanın anahtar olacağını asla bilemeyecek olmanızdır.” “İstediğiniz şey, mümkün olduğunca çok sayıda noktayı birleştirmektir. Bunun gibi bir programı sonlandırırsanız, noktaları da oyun sahasından kaldırmış olursunuz.”

Dünya Bülteni için çeviren: M.Alpaslan Balcı

 29.06.2013