Yapacaklar mı, yapmayacaklar mı? Orta Doğu'yu izleyen dünyanın son birkaç haftadır sorduğu soru bu. Amerika Birleşik Devletleri ve Suudi Arabistan, her iki ülke yetkililerinin en azından 2023'ün ortalarından beri üzerinde çalıştığı büyük savunma anlaşmasını açıklayacak mı?

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın Nisan ayı sonunda Riyad'a yaptığı ziyaret ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan'ın yaklaşan ziyareti, olası bir anlaşma hikayesine bir aciliyet ve beklenti duygusu kattı. Haberlere göre Suudiler ve Biden yönetimi hazır, ancak İsraillilere atıfta bulunmanın hoş bir yolu olan "engeller" devam ediyor.

Washington ve Riyad'daki yetkililer arasındaki görüşmeler başladığında, Biden yönetimi açıkça Suudi Arabistan ile tek başına bir anlaşmanın Capitol Hill'de asla yeterli desteği bulamayacağına inanıyordu. Senato'da herhangi bir savunma anlaşmasını imzalaması gereken çok sayıda Demokrat ve daha az sayıda Cumhuriyetçi, ABD'nin Suudi Arabistan'ın savunmasını üstlenmesine muhtemelen karşı çıkacaktı. Ancak Beyaz Saray, böyle bir anlaşmanın İsrail ve Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi etrafında şekillenmesi halinde Kongre desteğinin daha olası olduğunu düşündü.

Eylül 2023'te bu şık bir fikirdi ama şimdi daha az sevimli görünüyor. Gazze'de yedi ay süren acımasız savaşın ardından Suudilerin normalleşme için talep ettiği bedel, yaklaşık üçte ikisi bu fikre karşı olan İsrailliler için çok fazla. Sadece buna dayanarak bile savunma karşılığı normalleşme anlaşmasını sürdürmek için hiçbir gerekçe yok.

Ancak Washington'daki yetkililer ve özellikle de Riyad, İsrail'i her halükarda önerilen anlaşmadan çıkarmak isteyecektir. Aksi bir durum ikili ABD-Suudi ilişkilerine üçlü bir mantık katacaktır. Eğer ABD-Mısır ilişkileri bir örnek kabul edilirse, bu durum Washington ve Riyad arasındaki ilişkiyi son derece kötü bir şekilde bozabilir.

ABD Başkanı Joe Biden'ın Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'ı istenmeyen adam ilan etmesinin ve ABD Kongresi üyelerinin Prens'in insan hakları ihlallerinden sorumlu tutulmasını talep etmesinin üzerinden uzun zaman geçmiş gibi görünüyor.

Riyad'daki yetkililerin o zaman tahmin ettiği gibi, Başkan'ın Suudi lidere ihtiyaç duyacağı bir zaman gelecekti. Çok fazla beklemediler. COVID-19 sonrası seyahat dalgası ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında benzin fiyatları üzerinde oluşan yukarı yönlü baskı Beyaz Saray'ın karşısına benzersiz zorluklar çıkardı. Bu zorlukların üstesinden gelmek için Suudilerin yardımı gerekiyordu. Küresel enerji fiyatlarında ortaya çıkan artış, ABD ekonomisinin sağlığını ve buna bağlı olarak Biden'ın seçim beklentilerini tehdit etti, çünkü Amerikalılar her şeyin yüksek fiyatlara çıkmasıyla boğuştu ve yüksek sesle homurdandı. Bu durum Biden'ı Riyad'a diplomatlar göndermeye ve nihayetinde Temmuz 2022'de kendi ziyaretini gerçekleştirmeye zorladı. Suudi yetkilileri daha fazla petrol pompalamaya ikna ederek Amerikalıları benzin konusunda rahatlatmayı ve Başkan'ın düşen anket rakamlarına biraz yardımcı olmayı umuyordu.

Yüksek enerji fiyatlarının kısmen yol açtığı enflasyon ve Rusya'nın Avrupa'daki saldırganlığı, Beyaz Saray'ın Çin'e karşı sert yaklaşımının arka planına denk geldi. Biden, yönetiminin başından itibaren Pekin'i dünya çapında alt etmeyi bir öncelik haline getirdi. En etkili Arap devleti olarak Suudi Arabistan'ın bu stratejinin kritik bir bileşeni olması bekleniyordu.

Bir de İran tehdidi vardı. ABD'li yetkililer iki yıl boyunca Tahran'ın peşinde koştuktan sonra, dönemin ABD Başkanı Donald Trump'ın 2018'de Washington'ı çekmiş olduğu nükleer anlaşma olan Kapsamlı Ortak Eylem Planı'na yeniden katılması için uğraştıktan sonra, Biden İran'ın aslında ABD ve Basra Körfezi'nin Batı yakasındaki komşularıyla yeni bir ilişki istemediği sonucuna varmış görünüyor.

Sonuç olarak Washington, İranlıları çevrelemeyi ve caydırmayı amaçlayan bölgesel güvenliği güçlendirme çabasına girişti ki bu çabada Suudilerin önemli bir rol oynaması bekleniyor. Ancak Riyad'daki yetkililer, nükleer anlaşma ve Trump'ın 2019'da İran'ın kendi topraklarına yönelik saldırılarına karşılık verme konusundaki isteksizliğinden sonra akıllandılar. Sonuç olarak şimdi Washington'un Suudi Arabistan'ın güvenliğine bağlılığını ortaya koyan resmi bir anlaşma istiyorlar.

Suudi Arabistan'ın ABD'de süregelen sevimsizliği göz önüne alındığında, popüler bir İsrail'in anlaşmayı imzalaması bekleniyordu. Fikir ne kadar iyi tasarlanmış olursa olsun, normalleşmeyi bir savunma anlaşmasıyla takas etmek, ABD ve Suudi yetkililerin son derece önemli olduğuna inandıkları bir ilişki için önemli olumsuz riskler barındırıyor.

Eğer ABD'nin Suudi Arabistan'a bağlılığı, Suudilerin İsrail'le normalleşmesine bağlıysa, bu bağların niteliğinin, yani İsrail-Suudi ilişkilerinin, Washington ile Riyad arasındaki ikili ilişkiye hem bariz hem de çok bariz olmayan şekillerde etki etmesi muhtemeldir.

Mısır bu dinamiğin nasıl gelişebileceğinin en iyi örneğidir. Eski Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek dönemi boyunca, ama özellikle de uzun iktidarının son yıllarında, ABD-Mısır-İsrail ilişkilerinin üçlü mantığı Mısır rejimine yönelik yıkıcı bir siyasi eleştiriye yol açtı. Mübarek'in muhalifleri, özellikle de Müslüman Kardeşler, Washington'un İsrail yüzünden Mısır'ı bölgede ikinci sınıf bir güç haline getirdiğini savundu.

Yani Mübarek ve danışmanları İsrail'in Lübnan'ı iki kez işgal etmesine, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ne yerleşmesine ve Kudüs'ü ilhak etmesine seyirci kaldılar çünkü aksini yapmak İsrail ile ilişkileri tehlikeye atacak, bu da ABD ile bağları zayıflatacaktı. Sonuç olarak Mısır, İsrail'e doğrudan meydan okumak yerine, İsrail'in provokasyonlarını BM'de ve diğer uluslararası platformlarda protesto etmek zorunda kaldı.

Mısır'dan Gazze Şeridi'ne uzanan kaçakçılık tünellerinin varlığı ilk kez 2007 yılında ortaya çıktığında, İsrail ve destekçileri Washington'da bu konuyu dillerine doladılar. Elbette öfkelenmekte haklıydılar. Ancak Mısırlı yetkililer, özel görüşmelerde İsraillilerin durumu ikili bir mesele olarak ele almak yerine Washington'u devreye sokmayı tercih etmelerinden ve Mısırlıların Kahire'nin askeri yardımını tehlikeye atacağından korktuklarından yakındılar. Bu aynı zamanda ABD Kongresi üyelerinin Mısır'ın askeri yardımını kesip başka destek biçimlerine kaydırmayı açıkça tartıştığı bir döneme denk geldi. Mısırlılar açısından bakıldığında, özellikle hassas bir dönemde kaçakçılık tünelleri nedeniyle kendilerine yöneltilen eleştiriler Mısır-İsrail arasındaki ikili bir sorunu Washington ve Kahire arasında bir mesele haline getirerek ABD-Mısır ilişkilerine haksız bir şekilde gerginlik kattı.

Suudi Arabistan ile bir güvenlik anlaşması sağlama çabasına İsrail'i de dahil etmek, zaten karmaşık olan ikili ilişkileri daha da karmaşıklaştırmaktan başka bir işe yaramaz. Buna değecek gibi görünmüyor. Elbette Mısır ve Suudi Arabistan arasında pek çok farklılık var. Aynı sınırı paylaşmadıkları düşünüldüğünde, İsrail'in güvenlik kaygılarının ABD-Mısır ilişkilerinde olduğu gibi ABD-Suudi ilişkilerini etkilemesi pek olası değil.

Yine de Suudi Arabistan'ın İran'ı idare etme konusundaki incelikli yaklaşımı İsraillileri korkutursa ne olur? Mısırlılar gibi Suudiler de ABD'nin güvenlik yardımına bağımlı ve İsrailliler kraliyet sarayının dış politikasını yürütme şeklini beğenmezse, ABD-Suudi ilişkilerinde sorun çıkma potansiyeli gerçek.

Biden yönetimi Suudi Arabistan ile bir savunma anlaşması yapmak istiyorsa, elbette yapalım. Yeterince iyi bir gerekçe olmalı ve Başkan şüphecileri ikna edebilecek kadar yetenekli bir siyasetçi.

Foreign Policy'de yayınlanan bu değerlendirme Mepa News okurları için Türkçeleştirilmiştir. Değerlendirmede yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.