Kasım Cömert Tokayev kimdir?

Kasım Cömert Tokayev, Kazak siyasi lider, diplomat ve mevcut Kazakistan Cumhurbaşkanı.

Doğumu, eğitimi ve SSCB içerisindeki görevleri

Tokayev, bugünkü Kazakistan'ın Alma-Ata (Almatı) şehrinde 17 Mayıs 1953 tarihinde Kazak Türkü bir ailede doğdu. Doğduğu yıllarda Kazakistan, Sovyetler Birliği'ne (SSCB) bağlı bir Sovyet Sosyalist cumhuriyetti.

Tokayev'in babası Kemel Tokayev, tanınmış bir yazar ve İkinci Dünya Savaşı'nda savaşmış bir askerdi. Annesi Turar Şabarbayeva ise Alma-Ata Yabancı Diller Enstitüsü'nde çalışıyordu.

İlk eğitimini bölgede aldıktan sonra 1970 yılında Moskova Uluslararası İlişkiler Devlet Enstitüsü'ne girdi. Burada Çince öğrendi ve okulunun beşinci yılında, staj ve dil öğrenimi amacıyla Çin'in başkenti Pekin'deki Sovyet Büyükelçiliği'ne gönderildi. İlerleyen yıllarda Siyaset Bilimi alanında doktora yapacak ve uluslararası ilişkiler konusunda çeşitli kitaplar kaleme alacaktı.

Bu enstitüden mezun olduktan sonra Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanlığı bünyesinde çalışmaya başlayan Tokayev, 1975 yılında Singapur'daki SSCB Büyükelçiliği'nde görev yapmaya başladı.

1979'da Dışişleri Bakanlığı merkezine geri dönen Tokayev, 1983'te Pekin Dil Enstitüsü'ne gönderildi ve dil eğitimine devam etti. 1985-1991 yılları arasında Pekin'deki SSCB Büyükelçiliği'ne atandı. Burada İkinci Sekreter, İlk Sekreter ve Müsteşar gibi görevler yaptı.

1991'de tekrar Moskova'ya dönerek, burada üst düzey diplomatlara verilen bir kursa dahil oldu. 38 yaşındaki Tokayev'in SSCB içindeki yükselen kariyeri, birliğin dağılmasıyla beraber son bulacaktı.

Kazakistan'daki yönetim tecrübesi

Tokayev, SSCB'nin dağılmasıyla kurulan Kazakistan'da en üst düzey siyasilerden biri arasındaydı.

Mart 1992'de Dışişleri Bakanı olarak vekaleten atanan Tokayev'in en dikkat çeken duruşu, nükleer silahsızlanmaya karşı olan tavrıydı. 1993'te Dışişleri Bakan yardımcısı olan Tokayev, Ekim 1994'te Bakan olarak atandı.

Mart 1999'da vekaleten Başbakanlığa atanmasıyla başlayan görevi, Ekim 1999'da meclisin de onayıyla asaleten devam etti. 2001 yılında Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ile bazı anlaşmazlıklar yaşadı. Bazı hükümet yetkilileri ve bakanların görevden alınmasını, aksi takdirde kendisinin görevi bırakacağını söyledi. Bu isimler ülkede tek adamlığa karşı çıkan ve demokratikleşme süreçleri yürütülmesi için çalışan kişilerdi. Nazarbayev, bu kişileri görevden aldı.

28 Ocak 2002'de Başbakanlıktan istifa eden Tokayev, kısa bir süre Dışişleri Bakanlığı ve 2002-2007 yılları arasında Devlet Bakanlığı görevlerinde bulundu.

Bir dönem, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Şangay İş Birliği Örgütü'nde Dışişleri Bakanları Konseyi Başkanlığı görevini yürüttü.

2007-2011 ve 2013-2019 dönemlerinde Senato Başkanlığı görevi yaptı. 2008'de Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Parlamenterler Meclisi Başkan Yardımcısı seçildi. 15 Nisan 2011'de Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi'nin Genel Direktörü olarak seçildi ve bu görevi 2013'e dek sürdürdü. Devam eden süreçte Tokayev, Nazarbayev sonrasında ülkenin başına geçecek isim olarak görülmeye başlandı. Kendisi de gerek iç gerekse dış ilişkiler anlamında bu pozisyonu elde edecek şekilde bağlantılar geliştiriyordu.

Kazakistan Cumhurbaşkanlığı

19 Mart 2019'da Cumhurbaşkanı Nazarbayev istifa ederken, Anayasa'da yer alan madde gereği, Senato Başkanı olarak Tokayev geçici cumhurbaşkanı oldu. İlk iş olarak ülkenin başkenti Astana'nın ismini Nursultan olarak değiştirdi. Nazarbayev istifa etse de, yetkileri 2022 yılına kadar devam etti.

İktidarında Tokayev, özellikle Çin ve Rusya ile çok iyi ilişkiler geliştirecekti. Ülkede Kazaçkanın önemi artsa da Tokayev, bu hamlenin bir Rus karşıtlığına dönmemesi için gayret gösterdi.

İktidarında sık sık "İslami radikalizm"i eleştiren Tokayev, İslami medeniyetin ve kültürel geleneklerin geliştirilmesi, böylece "entelektüel bir İslam'ın yayılması" gerektiğini söyledi. Bu söylemler, İslam'ın pratik hayata yansımasından ziyade kültürel bir tema olarak kalmasına çalışmakla suçlandı.

İktidara gelmesiyle Tokayev, Nazarbayev sonrasındaki tek adam gibi hareket etmeye başlamakla suçlandı. En güçlü aday olarak girdiği 2019 erken seçimlerini yüzde 71 oyla kazandığı ilan edilen Tokayev, bazı reformlar vaat ediyor olsa da bunlar ciddi anlamda hayata geçmedi. Nisan 2021'de Nazarbayev, Kazakistan Halk Meclisi başkanlığından istifa ederken, yerine Tokayev geldi. Bu gelişme Tokayev'in gücünü artırmasına yol açtı.

2022 yılındaki protestoların ardından, mevcut hükümet, Nazarbayev ve ona yakın isimler görevden alınırken, Tokayev ülkeye Rus güçlerini davet edecekti. Bu durum paralelinde, Nazarbayev'e yakın olduğu bilinen birçok siyasi figür gözaltına alındı. Tokayev, protestocuları "terörist" olarak nitelemek ve "herkesi ateş açarak öldürmek, toplu katliam gerçekleştirmek"le suçlanıyor.

Kazakistan'da gerilim sürerken Tokayev eleştirilerin odağındaki isim olmaya devam ediyor.

Kaynak: Mepa News