Kerim Halili kimdir?

Kerim Halili Afganistanlı Şii Hazara politikacı, Hizb-i Vahdet yöneticisi, eski cumhurbaşkanı yardımcısı.

Kerim Halili 2002-2014 döneminde cumhurbaşkanı yardımcılığı yapan Afganistanlı Şii Hazara politikacı, Afganistan Şiilerinin en önde gelen siyasi ismi, Hizb-i Vahdet lideridir.

Doğumu ve eğitimi

Kerim Halili 1950 yılında Afganistan'ın Vardak ilinde Şii Hazara bir ailede doğdu. 3 yaşındayken ailesiyle beraber Kabil'e yerleşti.

Daha sonra ailece tekrar Vardak'a döndüler. Kerim Halili Vardak'ta Şii bir molladan dini eğitim gördü, 18 yaşındayken tekrar Kabil'e yerleşti. İlerleyen yıllarda Kabil'de Şii Hazaralardan oluşan siyasi örgütlenmelerde bulundu.

Sovyetler işgali ve Hizb-i Vahdet

Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal etmesi üzerine 1980'li yıllarda İran'ın desteğiyle Afganistan'da Abdul Ali Mezari ile beraber Şiileri örgütledi, Mezari'nin yardımcılığını yaptı.

1989'da bu örgütlenmeler İran'da yapılan bir konferansla Hizb-i Vahdet (Birlik Partisi) adı altında birleşti, Mezari Hizb-i Vahdet'in lideri olurken, Halili Mezari'nin yardımcılarından oldu.

İç savaş süreci ve Taliban ile savaş

1992'de Kabil'deki Komünist rejimin yıkılmasının ardından silahlı gruplar arasında çıkan iç savaşta Halili'nin yöneticilerinden olduğu Hizb-i Vahdet milisleri de yer aldı.

1993'te Hikmetyar ve Rabbani arasında yapılan anlaşmayla savaş durduğunda Hizb-i Vahdet de birlik hükümetinde yer aldı, Halili bu hükümette Hizb-i Vahdet adına Ekonomi Bakanı oldu. Fakat bu hükümet kısa sürede dağıldı ve iç savaş yeniden başladı.

Kabil'e hakim olan Rabbani-Şah Mesud güçleri Hizb-i Vahdet ile savaş halinde olduğundan çatışmaların yeniden başlamasıyla Halili Kabil'i terk etti ve dönemin Afganistan cumhurbaşkanı Rabbani tarafından azledildi.

1995'te Hizb-i Vahdet lideri Abdul Ali Mezari Taliban güçlerince öldürülünce Kerim Halili Hizb-i Vahdet'in lideri olarak öne çıktı. Bu makam için rekabete girdiği Muhammed Muhakkik'i geride bırakmayı başardı, Muhakkik'in grupta kalmasına itiraz etmeyerek onun da yükselmesine karşı çıkamadı.

Muhammed Muhakkik kimdir?

1996'da Taliban güçlerinin Kabil'e girmesiyle Halili liderliğindeki Hizb-i Vahdet Kuzey İttifakı'na katıldı, merkezini Kuzey Afganistan'daki Mezar-ı Şerif şehrine taşıdı. 1997'de Taliban'ın Mezar-ı Şerif'e girmesini engelleyen karşı saldırıda Halili'nin siyasi liderliğindeki Hizb-i Vahdet güçleri etkin rol oynadı. Fakat Taliban güçleri 1998'de Mezar-ı Şerif'i almayı başarınca Kerim Halili, Muhammed Muhakkik gibi Hizb-i Vahdet'in liderleri daha çok İran'da ikamet etmeye başladılar, kendilerini destekleyen İran rejimiyle ilişkilerini daha da geliştirdiler.

ABD işgali sonrası

2001'de ABD'nin Afganistan'ı işgali üzerine Kerim Halili Afganistan'a geri döndü. 2002'de Afganistan'a ABD tarafından atanan cumhurbaşkanı Hamid Karzai'nin yardımcılığına getirilerek yeni rejimde siyasi sıralamada 2. isim oldu.

2004 yılında 1995'ten beri Halili ile siyasi rekabette olan Muhammed Muhakkik nihayet Halili'den ayrılarak kendi Hizb-i Vahdet'ini (Hizbi Vahdet-Merdum) kurdu, böylece Hizb-i Vahdet bölünmüş oldu. Parti, halen 4 ana parça halinde bulunuyor. Bunlar,

- Hizb-i Vahdet İslami Afganistan (Kerim Halili)

- Hizb-i Vahdet İslami Merdum-i Afganistan (Muhammed Muhakkik)

- Hizb-i Vahdet Milli İslami Afganistan (Muhammed Ekberi)

- Hizb-i Vahdet İslami Millet-i Afganistan (Kurban Ali İrfani)

Yine 2004 sonunda yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerine Hamid Karzai'nin yardımcısı olarak giren Halili Karzai'nin seçimi kazanması üzerine görevine devam etti, aynısı 2009 seçimlerinde de tekrarlandı. 2014 seçimleriyle Karzai'nin görevi bırakmasıyla Halili'nin cumhurbaşkanı yardımcılığı görevi de sona erdi.

2017'de Afganistan'ın yeni cumhurbaşkanı Eşref Gani tarafından Halili, Taliban ile yürütülen barış görüşmelerinin başına getirildi. Taliban karşıtı olmakla beraber Kerim Halili'nin Muhammed Muhakkik kadar Taliban aleyhtarı açıklamalar yapmaması dikkat çekmekte, yine de Halili de Taliban aleyhine açıklamalar yapmaktadır. Yine Halili İran ile iyi ilişkilere sahip olmasına ve İran tarafından desteklenmesine rağmen Muhakkik derecesinde İran'ı övmemektedir.

70 yaşını aşan Halili, Afganistan Şiilerinin en etkin siyasi ismi olarak görülmektedir.