Bana bu savaşın nasıl biteceğini söyleyin.

Başından beri Gazze çatışmasının can yakıcı sorusu bu oldu. Yedi korkunç ayın ardından, bir çözüm hala biraz uzakta. Ancak olası bir neticenin şekli hakkında bazı netlikler ortaya çıkıyor.

Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ve Orta Doğu'dan sorumlu yardımcısı Brett McGurk'ün geçtiğimiz hafta sonu Suudi Arabistan ve İsrail'e yaptıkları ziyaretin ardından savaşın nihai sonucunun parametreleri daha belirgin hale geldi. Orada yaptıkları konuşmalar bilgi sahibi kaynaklar tarafından bana özetlendi.

ABD'li yetkililer bir yol haritası çizmedi, bu daha çok bir dizi trafik işareti ve hız sınırı gibi. Ancak İsrail'in savaş operasyonlarının kademeli olarak sona ereceğine ve hala belirsiz olan "savaş sonrası" sürecin başlayacağına işaret ediyor.

Pazartesi günü Uluslararası Ceza Mahkemesi başsavcısının İsrailli ve Hamas liderleri için tutuklama emri çıkarma kararı alması ve ikisi arasında Başkan Biden'ın haklı olarak "çirkin" olarak nitelendirdiği ahlaki bir eşdeğerlik kurması yeni bir engel olabilir. İsrailli bir kaynak bana UCM'nin "henüz anlamadığımız bir şekilde her şeyi değiştirdiğini" söyledi.

Bu savaşın nasıl sona erebileceğini anlatmanın en kolay yolu, taraflar arasında perde arkası görüşmelerle keşfedilen ancak henüz açıkça ifade edilmeyen geçici mutabakatları açıklamaktır. Aşağıdaki noktalar oyunun durumunu göstermektedir.

1. Gazze savaşı, Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e saldırmasının ardından pek çok kişinin korktuğu bölge çapındaki yangından kaçınarak kontrol altına alınmış gibi görünüyor. Bu kısmen İran ve ABD arasında geçen hafta Umman'da McGurk ve İran'ın Dışişleri Bakan Vekili Ali Bakıri Keni arasında yapılan toplantı da dahil olmak üzere yürütülen sessiz görüşmelerden kaynaklanıyor.

Bu diyalog boyunca ABD, İran'ın gerilimi tırmandırmasına nasıl karşılık verebileceği konusunda açık uyarılarda bulundu. Bu uyarılar, ABD'nin Suriye ve Irak'ta İran destekli milislere karşı düzenlediği ve bu ülkelerdeki ABD birliklerine yönelik saldırıları durdurmuş gibi görünen askeri saldırılarla pekiştirildi. Yemen'deki İran destekli Husi isyancılar Kızıldeniz'deki gemilere insansız hava araçlarıyla saldırmaya devam ediyor ancak ABD güçleri tarafından neredeyse her gün karşı saldırıya uğruyorlar.

İran tarafı aynı zamanda Başkan Donald Trump'ın 2015 nükleer anlaşmasını iptal etmesinin ardından ülkenin nükleer programına da bazı sınırlamalar getirdi. İran uranyum zenginleştirmesini yüzde 60'ta tutmayı ve bu seviyeye kadar zenginleştirilmiş yakıt stokunu sınırlamayı özel olarak kabul etti. İran ayrıca yeni santrifüj kurulumunu sınırlandırdı ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı gözlemcileriyle işbirliğini sürdürmeyi kabul etti.

Konuyla ilgili bilgi sahibi bir yetkiliye göre, Pazar günü Reisi'nin helikopteri düştüğünde İran'ın ABD'den helikopterin yerini tespit etmek için acil yardım talep etmesi ve muhtemel yeri gösteren bir harita göndermesi İran-ABD diyaloğunun bir işareti. ABD'li analistler Reisi'nin ölümünün İran'ın içeride ya da dışarıdaki eylemleri üzerinde önemli bir etkisi olacağını düşünmüyorlar çünkü Reisi'nin yaşlanan dini lider Ayetullah Ali Hamaney'in yerine geçme ihtimalinin olmadığını düşünüyorlar. Bunun yerine Hamaney'in halefinin muhtemelen Devrim Muhafızları'nın gözdesi olarak görülen oğlu Mücteba olacağını söylüyorlar.

2. İsrailli liderler Hamas'ın Refah'ta kalan dört taburuna yapılacak son saldırı konusunda görüş birliğine vardı. İsrail'in birkaç hafta önce düşündüğü iki tümenli ağır saldırı yerine hükümet ve askeri liderler, ABD'li yetkililerin daha az sivil kayıpla sonuçlanacağını düşündüğü ve bu nedenle Biden'ın karşı çıkmayacağı daha sınırlı bir saldırı öngörüyor. ABD'li yetkililere göre Refah'ta toplanan yaklaşık 1.5 milyon Filistinlinin en az 800 bini bölgeyi terk etti.

3. Hamas Gazze'de varlığını sürdürecek olsa da İsrailli liderler Hamas'ın organize askeri kapasitesinin yaklaşık yüzde 75'inin yok edildiğini ve Refah operasyonunun kalan kapasitenin çoğunu ortadan kaldıracağını söylüyor. Hamas ayakta kalıp savaşmak yerine gerilla gücü olarak halkın içinde erimeye karar vermiş gibi görünüyor. Bu durum, Batı Şeria'da olduğu gibi burada da isyancılara karşı düzenli baskınlar düzenlemeyi planlayan İsrail için sürekli bir baş ağrısı olacaktır. Aslında Batı Şeria, Gazze'nin ileride nasıl gelişeceği konusunda bir model olabilir.

4. İsrail savunma yetkilileri, "savaş sonrası" için, kısmen Filistin Yönetimi'nin Gazze'deki idari görevlilerinden oluşan bir Filistin güvenlik gücünü içeren bir strateji üzerinde anlaştı. Bu Filistin gücü, Mısır, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan gibi ılımlı Arap devletleri tarafından desteklenen Filistin ileri gelenlerinden oluşan bir yönetim konseyi tarafından denetlenecek. Bazı İsrailli yetkililer -ama Başbakan Binyamin Netanyahu değil- bu yönetim biriminin Ramallah'taki Filistin Yönetimi ile bağları olacağını kabul ediyor.

Konuyla ilgili bilgi sahibi bir yetkiliye göre, Hamas müzakerecileri Mısır'a, ABD'nin müzakere ettiği ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması anlaşmasının son taslağında yer alan "geçiş dönemi düzenlemesi"nin bir parçası olarak Gazze'deki bu yönetim birimini kabul edebileceklerini söylediler.

5. Suudi Arabistan, ABD ile İsrail ile ilişkilerin normalleştirilmesini de içeren bir güvenlik anlaşmasının "neredeyse nihai" taslağını kabul etti. Sullivan'ın Pazar günü Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile yaptığı görüşmelerin özetinde, bu anlaşmanın bir parçası olarak, krallığın Filistin sorununa iki devletli bir çözüm için "güvenilir bir yol" üzerinde anlaşmaya varılmasını beklediği ve bunun daha önceki Suudi söyleminin yumuşatılması anlamına geldiği belirtildi. Gazze çatışmasının nihai çözümünde Suudilerin rolü çok önemli olacaktır.

Savaşın sona ermesinin başlangıcı, Biden yönetiminin aylardır aradığı ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması anlaşması olacaktır. Bu konuda da bazı ilerlemeler kaydedildi. ABD'li yetkililer, İsrail Refah'a saldırmayı planlasa da (ya da belki de planladığı için) görüşmelerin bu hafta içinde yeniden başlayabileceğine inanıyor.

Savaşı nihai olarak sona erdirecek bir anlaşmanın unsurları kağıt üzerinde mevcut. Netanyahu'nun sağcı koalisyonu ayrıntıların çoğuna karşı çıktığı için nihai anlaşmayı yapmak gelecekteki bir İsrail hükümetine düşebilir. Ancak uzakta, olası bir çıkış rampasının hatlarını görmek mümkün.

Washington Post'ta yayınlanan bu değerlendirme Mepa News okurları için Türkçeleştirilmiştir. Değerlendirmede yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.