Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu diğer adıyla EZLN, Meksika'nın en yoksul eyaletlerinden biri olan Chiapas merkezli Marksist-Leninist ideolojiye sahip bir örgüttür. Örgütün kurucuları Mao çizgisinde olmakla beraber örgüt, yıllar içerisinde kendine özgü bir Marksizm yorumu geliştirmiştir.

Adını Meksika Devrimi'nin (1910-1920) lideri olan Emiliano Zapata'dan alır. Kendilerini Zapata'nın ideolojik mirasçıları ve emperyalizme karşı beş yüz yıldır süren yerli direnişin vârisleri olarak görürler.

Yaşadıkları toprakları hükümetten bağımsız ve kendi özerk bölgeleri olarak görürler. "Topraklar halkındır" ve "Halk emreder hükümet uygular" gibi sloganları kullanırlar. Ancak en önemli sloganları "Artık Yeter" manasındaki Ya Basta! (Enough is Enough) ve "Adalet! Özgürlük! Demokrasi!" dir. Kendilerine destek bulabilmek için interneti, uydu teknolojilerini aktif kullanmaktadırlar.

Zapatistalar, küreselleşmenin ve neoliberalizmin köylerde yaşayan yerli halkları kötü bir şekilde etkilediğini ve onları açlığa ittiğini düşündüğünden küreselleşme ve neoliberalizm karşıtıdır. 1982 yılında içlerinde Subcomandante Marcos'un da bulunduğu bir grup Maoist gerilla tarafından temelleri atılmıştır. On seneyi aşkın bir hazırlık süreci ve örgütlenmeden sonra 1 Ocak 1994'te NAFTA'nın uygulanmaya başladığı gün silahlı ayaklanma başlatmışlar ve San Cristobal de Las Casas'ın birçok belediyesini işgal etmişlerdir.

Örgütün sosyal yapısı genelde yerlilerden oluşmakla birlikte diğer şehirlerde destekçileri ve uluslararası destek ağı vardır.

Zapatista hareketinin görünen yüzü, lideri ve sözcüsü konumundaki Subcomandante Marcos'tur.

Subcomandante Marcos

EZLN’nin lideri Marcos, sıra dışı kimliği ve üstün edebi yeteneğiyle uluslararası kamuoyunun dikkatlerini çekmekte olan bir liderdir. Ayrıca askeri kıyafetleri, yüzünü gizlediği kar maskesi ve ağzından hiç düşmeyen piposu ile de gizemli bir kimliğe sahiptir.

Marcos isminin başında Subcomandante (komutan yardımcısı) ünvanını kullanmaktadır. Bunun sebebi de asıl komutanın köylüler ya da daha genel bir ifadeyle sömürülenler olduğunu vurgulamak istemesidir.

EZLN kaynaklarına ve Marcos’un kendi söylemlerine göre de örgüt içerisinde liderlik söz konusu değildir. Bu kaynaklarda Marcos’un sadece sözcü olduğu vurgusu yapılmaktadır. Her ne kadar örgütte liderlik pozisyonu olmadığı örgüt yönetimi tarafından sıklıkla dile getirilse de kişisel olarak Marcos uluslararası kamuoyu ve örgüt tabanı tarafından lider olarak algılanmaktadır.

 EZLN hareketi genel manada baktığımızda uluslar arası düzeyde diğer marksist hareketlere göre sempati ile karşılanan bir oluşumdur. Ancak silahlı eylemlerden uzak durmasına rağmen halen silah bırakmamış olmasından dolayı da içinde çelişkiler barındıran bir örgüttür. ABD, Avrupa Birliği ve İngiltere’nin terör örgütleri listesinde bulunmayan EZLN, 1994 yılındaki 12 günlük çatışmaların ardından herhangi bir silahlı eylem de yapmamıştır. EZLN geleneksel sol örgütlerden farklı bir terminoloji kullanmasıyla, bölgesinde olanak bulunmasına rağmen uyuşturucu ticareti yapmamasıyla da dikkat çekmektedir.

PKK için bir model

PKK örgütünün özellikle son dönemlerdeki stratejilerinde EZLN’den ilham aldığı söylenebilir. Bunlara en çarpıcı örnek, EZLN’nin meşhur söylemi Ya Basta (Artık Yeter) ile aynı anlama gelen “Edi Bese” söyleminin PKK tarafından kullanılmasıdır. Ayrıca Öcalan’ın da özellikle yakalanmasından sonraki dönemde Zapatistalar’ın faaliyetlerini yakından takip ettiği bilinmektedir. Zapatistaların Mart 2001’deki meşhur yürüyüşlerinin ardından Öcalan da 23 Mayıs 2001 tarihli avukat görüşmesinde Diyarbakır’dan Ankara’ya bir barış yürüyüşü düzenlebileceğini belirtmiştir. Bunun için de HADEP’in altyapı çalışmalarını hızlandarması gerektiğini ifade etmiştir .

Bu iki örgüt arasında sayabileceğimiz benzerliklerden birisi de Marksist Leninist ideolojiyi benimsemeleridir. Ayrıca örgütlerin her ikisi de etnik kimlik üzerinden propaganda yapmaktadır. PKK, Kürtlerin hakkını savunduğunu iddia ederken, EZLN’de Maya yerlilerinin sözcüsü olduğu iddiasındadır. Geniş perspektifte ise her iki örgüt tüm sömürülenler adına mücadele ettikleri gibi açıklamalarda bulunmaktadır. Yani her iki örgüt tipinde de tüm sömürülenlerle ittifak yaklaşımı vardır. Ayrıca her iki örgütün de söylemlerinde barış ve demokrasi gibi kavramlar sıklıkla vurgulanmaktadır.

EZLN’nin silahlı eylemleri PKK ile kıyaslanmayacak kadar az olsa da her iki örgüt de silahlı örgütlerdir. İki yapı da propagandalarını yaygınlaştırmak için kitlesel eylemler, kampanyalar düzenlemektedir. Her iki yapının da siyasallaşma çabası benzer özellikler taşımaktadır.

Kaynak: Mepa News