Rusya uzun süredir güvenlik bürokrasisi içerisindeki gerilimler tartışmalar ve ihtilaflarla gündeme geliyordu. Söz konusu gerilimler dün gece saatlerinde Wagner paralı asker firması unsurlarınca başlatılan kalkışmayla tüm dünyanın gündemine oturmuş oldu. Bu süreci ele almadan önce sürecin temeline ve gerilimi bugüne taşıyan etkenlere kısaca göz atmak gerekiyor.

Moskova'daki güvenlik bürokrasisi

Wagner, lideri Yevgeni Prigozhin ve geçmişi hakkında bir çok şey yazılıp söylendi. Putin'in şefi olarak anılan Prigozhin zaman içerisinde Rusya'da ve Kremlin'de etkinliğini artırdı ve 2014 yılında patlak veren Ukrayna Savaşı'yla beraber kendisine bağlı Wagner güçlerine zamanla tam teşekküllü bir orduya dönüştürdü.

Rusya'dan güvenlik bürokrasisi üzerine bina edilmiş bir ülke olarak bahsetmek sanırım yanlış olmaz. Moskova'daki güvenlik çevreleri kendi içerisinde farklı kesimlere bölünmüş durumda. Savunma Bakanlığı ve düzenli ordu, askeri istihbarat teşkilatı, FSB, Vladimir Putin'in kendisi, Putin'in desteklediği Ramazan Kadirov, Wagner gibi bir çok farklı kesim arasında güç mücadelesi uzun süredir bilinen bir gerçekti. Wagner kendisine söz konusu güç mücadelesi ve rekabet içerisinde önemli bir yer elde etti ve zamanla gücünü pekiştirdi. Ukrayna'nın ötesinde Afrika ve Suriye gibi ülkelerdeki faaliyetleri, kazandığı tecrübeler, sosyal sempati ve iktisadi birikim Wagner'in gücüne güç kattı.

Wagner'in dün gece içerisine girdiği kalkışmayı anlamak için öncelikle Moskova'daki bu güvenlik bürokrasisini ve aralarındaki rekabeti anlamak gerekiyor. Esasen, söz konusu rekabet Rusya Federasyonu'nun kurulduğu dönemde de sınırlı değil. Rusya, Sovyetler birliği döneminde ve hatta daha öncesinde de dönemin güvenlik bürokrasi olarak anılabilecek güç odakları ve çevreler arasındaki rekabetlerle anılan bir ülke olageldi. Bu sebeple son günlerde Rusya'da yaşanan olayların olağanüstü olmakla birlikte çok da şaşırtıcı olmadığını vurgulamak gerekiyor.

Wagner ne yapıyor?

Dün geceden itibaren yaşanan gelişmelere gelecek olursak... Wagner lideri Prigozhin dün akşam saatlerinde ardı ardına yaptığı açıklamalarla Rusya Savunma Bakanlığı'nı ve düzenli ordu birliklerini hedef almaya başladı. Prigozhin Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov'u suçlayarak, kendisine bağlı birliklerin Rusya tarafından bombalandığını, çok sayıda savaşçısının öldüğünü açıkladı. Prigozhin, Rusya'nın düzenli ordusuna "savaş ilan ederek" hedef aldığı iki ismin görevden alınmasını talep etti ve Moskova'ya doğru bir "adalet yürüyüşü" başlattıklarını ifade etti.

Gece saatlerinden itibaren bölge genelinde gerilim daha da arttı ve Wagner birliklerinin Ukrayna içerisinden Rusya'ya girmeye ve ilerlemeye başladıkları rapor edildi. Wagner bugün sabah saatlerinde Rostov şehrini tamamen ele geçirdi ve kuzey yönünde ilerlemeye başladı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, olayı bir "isyan" olarak niteleyerek isyanı bastıracaklarını söyledi, Prigozhin'i ve Wagner güçlerini "ihanetle" suçladı. Prigozhin ise suçlamaları reddederek Moskova'ya yürüyüşlerinin süreceğini dile getirdi. Wagner bağlantılı sosyal medya hesapları Putin'in de görevden alınacağını ima etmeye başladılar.

Askeri strateji

Bu satırların kaleme alındığı dakikalarda Wagner birlikleri Moskova yönüne doğru ilerleyişlerini sürdürüyorlar. Rusya ordusu ise Wagner ilerleyişine karşı birkaç hava saldırısı dışında elle tutulur bir direniş içerisine girmiş değil. Yalnızca Wagner'in ilerleyişini yavaşlatmak ve durdurmak için bir çok yol kapatılıyor, köprüler ve yollar kullanılamaz hale getiriliyor, özellikle Moskova önlerinde kontrol noktaları kuruluyor. Ayrıca Kadirov'a bağlı güçler de Rostov'a doğru harekete geçirilmiş vaziyette. Ancak söz konusu önlemler henüz Wagner ilerleyişini durdurabilmiş değil. Önlemlerin mahiyetine bakıldığında Wagner'i durdurabilecek düzeyde bir önlem alındığını söylemek de oldukça güç. Askeri durumun özetini yaptıktan sonra konuya ilişkin birkaç noktayı açıklığa kavuşturarak bu değerlendirmeyi sona erdirmeye çalışacağım.

İlk olarak, durumun çeşitli komplo teorileri ile açıklanmaya çalışıldığını görmek beni pek de fazla şaşırtmadı. Bu maalesef artık kanıksadığımız bir refleks haline geldi. Ancak açıkçası Rusya konusunda giriş düzeyinde okuma ve araştırma yapanlar dahi bu tarz olayların her an patlak verebileceği bir zeminin Rusya'da var olduğunu, Moskova'daki güç dengelerinin de olayların gelişme şekline olanak verecek karmaşıklığı barındırdığını görmekte zorlanmayacaktır.

Devam edecek olursak, Wagner'in benimsediği askeri stratejinin anlaşılabilir olduğunu söylemek mümkün. Wagner ilk olarak Rusya'nın güneyinde bulunan Rostov kentindeki stratejik askeri merkezleri ve yönetim kademelerini kontrol altına alarak kendisine bir güç alanı tesis etmiş oldu. Bunun ardından Ukrayna'daki birliklerini Rusya içerisine kaydıran Wagner, aslında yüksek ihtimalle bir süredir bu hamlenin hazırlığı içerisindeydi. Wagner lideri Prigozhin'in aylardır Ukrayna'daki savaş sırasında "mühimmatlarının olmadığına", "Rusya düzenli ordusunun kendilerine ihanet ettiğine" ve "cephe hatlarından çekileceklerine" dair açıklamaları bu noktada göz önüne alınmalı.

Söz konusu güç alanını inşa ettikten sonra Wagner, sahip olduğu kapasitenin kısıtlı oluşunu da göz önüne alarak mücadeleyi hızlıca bitirebilecekleri bir strateji içerisine girdi. Bu kapsamda Wagner güçleri hiçbir bölgede oyalanmadan, ciddi bir çatışma içerisine girmeden ve kayıp vermeden Moskova'ya yürümeyi ve güvenlik bürokrasisini tamamen ele almayı hedefliyor. Wagner'in bu hedefe ulaşıp ulaşamayacağı, eğer ulaşabilirse kapsamlı bir siyasi değişikliğe mi yoksa farklı bir hamleye başvuracağı belirsizliğini koruyor. Ancak Wagner, kısıtlı sayıda askere ve düzenli orduya göre çok daha az askeri araca sahip olduğu göz önüne alınırsa, hamlesini bir an önce başarıyla noktalamak durumunda. Aksi taktirde Wagner tüm düzenli rus ordusunu ve bürokrasisini uzun süre karşısına alarak hayatta kalabilecek bir kapasiteye sahip değil. Wagner'in hava gücüne sahip olmayışı da bu konuda bir dezavantaj.

Bu sebeple Wagner bir yandan Rostov'daki geçici komuta merkezini Rus düzenli ordusunun hedef alabileceği bir alan olarak öne çıkarıyor ve Moskova'ya ilerlemekte olan ileri harekat birliklerini düzenli ordunun saldırılarından korumuş oluyor. Rusya'nın askeri harekat kabiliyetine sahip neredeyse tüm güçlerinin Ukrayna'da meşgul olduğu göz önüne alındığında, düzenli ordunun Wagner'e karşı kısmen eli kolu bağlı bir şekilde olduğu da söylenebilir. Bu açıdan Rus düzenli ordusunda askeri harekat düzenleyebilme kapasitesine sahip olan ve Ukrayna'da bulunmayan çeşitli birliklerin Rostov'u gözüne kestirdiğini söyleyebiliriz. Bu yüzden Moskova'ya ilerleyen Wagner birlikleri ise ciddi bir direniş ve engelle karşılaşmıyor.

Halen gelişmekte olan bir süreci değerlendirmek oldukça güç. Meselenin yalnızca ana hatlarını aydınlatabilmek ve detayları zamana bırakmak yapılabilecek en verimli şeylerden biri. Wagner'in başlattığı kalkışma da bu şekilde değerlendirilebilir. Bu gece ve yarın sabah saatleri, yüksek ihtimalle Rusya için yakın tarihin en önemli vakitleri olacak. Wagner ile düzenli ordu arasında ciddi bir çatışma yaşanıp yaşanmayacağı, Wagner'in Moskova'ya girip giremeyeceği, girerse şehirde neler yaşanacağı tıpkı çok bilinmeyenli denklemler gibi. Bu sebeple ilerleyen saatlerde gelişmeleri tek tek ve bağımsız olarak analiz etmek, yaşanacak yeni olayları ve tarafların atacağı yeni adımları beklemek daha faydalı olacaktır.

Bu değerlendirmede yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.